Kimyasal Tepkimelerde Hesaplamalar

TEPKİME DENKLENİ İLE İLGİLİ MİKTAR HESAPLAMALARI

Tepkime denklemleri ile hesaplama yapabilmek için maddelerin katsayılarının iyi yorumlanması gerekir. Örneğin,

ARTANLI TEPKİME HESAPLAMALARI

Tepkimeye giren maddelerden ikisinin de miktarına ilişkin bilgi verilmişse, tam verimli tepkimede iki olasılık vardır.

I. Artan madde yoktur.

II. Maddelerden biri veya birkaçı artar.

Artık madde problemlerinde tam verim sözcüğü çok sık kullanılır. Tam verim demek (96100 verim demek) tepkimeye giren maddelerden en az biri tamamen bitecek demektir. İkisi de tükenirse yine tam verim söz konusudur.

Tamamen tükenen maddeye de sınırlayan madde denir.

EŞİT MOL — EŞİT HACİM PROBLEMLERİ

Gazlar için aynı koşullarda hacim ile mol sayısı doğru orantılıdır. Eşit mol ya da hacimli soru tiplerinde tepkimeye giren maddelerin katsayısı büyük olan sınırlayan maddedir.

EŞİT KÜTLE PROBLEMLERİ

Başlangıçta eşit kütle alındığında, hangi maddeden daha çok kütlede madde gerekiyorsa her iki madde için de o kadar kütle ile başlanırsa işlem pratikliği sağlar.

SAF OLMAYAN MADDE PROBLEMLERİ

Saf olmayan maddenin anlamı içinde taş, toprak ya da tepkime vermeyen bir başka yabancı madde ile karışık halde bulunan maddelerdir.

Saf olmayan maddeler başka bir madde ile tepkimeye girdiklerinde sadece saf olan kısımları tepkimeye girer.
Bir maddenin örnekteki arılığı (saflığı) % ile ifade edilir.

Örneğin, %90 saflıkta kireçtaşı demek, her 100 gram örnekte 90 gram kireçtaşı (CaCO₃), 10 gram yabancı madde (safsızlık) vardır, anlamındadır.

MOL KÜTLESİ BULMA / FORMÜL BULMA

Bu tür problemlerde, kütlenin korunumu yasası ile kütle— mol ilişkisi kullanılarak tepkimede yer alan bir ya da fazla maddenin atom kütlesi veya formülü bulunabilir.

KARIŞIM PROBLEMLERİ

Karışım problemlerinde iki farklı durum olabilir:

1) Karışımdaki maddelerin hepsi tepkimeye giriyorsa, her maddenin tepkimesi ayrı ayrı yazılıp denkleştirilir. Buna göre denklemler kuru-
lup, çözüm yapılır.

2) Karışımdaki maddelerden sadece biri tepkimeye giriyorsa, sadece o maddenin tepkime denklemi yazılır ve çözüm yapılır.

Çözümlü Örnek Test Soruları

Kimyasal Tepkimelerde Hesaplamalar

1. 2 mol H₂ ve 1 mol O₂ birleştiğinde kaç mol H₂O oluşur? (Tepkime: 2H₂ + O₂ → 2H₂O)
   A) 1 mol
   B) 2 mol
   C) 3 mol
   D) 4 mol

   Çözüm: Denkleme göre, 2 mol H₂ ve 1 mol O₂ tepkimeye girerek 2 mol H₂O oluşturur. Doğru cevap B‘dir.

2. 4 mol CO₂ gazı oluşması için kaç mol karbon atomu gereklidir? (C + O₂ → CO₂)
   A) 2 mol
   B) 4 mol
   C) 6 mol
   D) 8 mol

   Çözüm: Denkleme göre, 1 mol karbon atomu 1 mol CO₂ oluşturur. 4 mol CO₂ için 4 mol karbon atomu gereklidir. Doğru cevap B‘dir.

3. 5 mol CH₄ yakıldığında kaç mol CO₂ oluşur? (Tepkime denklemi: CH₄ + 2O₂ → CO₂ + 2H₂O)
   A) 5 mol
   B) 10 mol
   C) 15 mol
   D) 20 mol

   Çözüm: Denkleme göre, 1 mol CH₄ yakıldığında 1 mol CO₂ oluşur. 5 mol CH₄ için 5 mol CO₂ oluşur. Doğru cevap A‘dır.

4. 6 mol Na ve 3 mol Cl₂ tepkimeye girdiğinde kaç mol NaCl oluşur? (Tepkime denklemi: 2Na + Cl₂ → 2NaCl)
   A) 2 mol
   B) 4 mol
   C) 6 mol
   D) 8 mol

   Çözüm: Denkleme göre, 2 mol Na ve 1 mol Cl₂ tepkimeye girerek 2 mol NaCl oluşturur. 6 mol Na ve 3 mol Cl₂ için 6 mol NaCl oluşur. Doğru cevap C‘dir.

5. 1 mol C₂H₆O yakıldığında kaç mol su oluşur? (Tepkime denklemi: C₂H₆O + 3O₂ → 2CO₂ + 3H₂O)
   A) 1 mol
   B) 2 mol
   C) 3 mol
   D) 4 mol

   Çözüm: Denkleme göre, 1 mol C₂H₆O yakıldığında 3 mol H₂O oluşur. Doğru cevap C‘dir.

6. 3 mol C₂H₄ yakıldığında kaç mol CO₂ oluşur? (Tepkime denklemi: C₂H₄ + 3O₂ → 2CO₂ + 2H₂O)
   A) 3 mol
   B) 4 mol
   C) 6 mol
   D) 8 mol

   Çözüm: Denkleme göre, 1 mol C₂H₄ yakıldığında 2 mol CO₂ oluşur. 3 mol C₂H₄ için 3 * 2 = 6 mol CO₂ oluşur. Doğru cevap C‘dir.