Kayaçlar konu anlatımı video 10. sınıf coğrafya

Yeryüzünün ilk kıvrım dağları Prekambriyen’de (ilkel zaman) meydana gelen Hüron kıvrımlarıdır. Paleozoik’te (Birinci Jeolojik Zaman) meydana gelen dağ oluşumları Kaledonien ve Hersinyen kıvrımları olarak adlandırılır. Kaledonien dağlarının günümüze kadar varlığını korumuş örneklerine Norveç ve İskoçya’da rastlanır. Paleozoik’in sonlarına doğru gerçekleşen kıvrım hareketine ise Hersinyen kıvrımları denir. Rusya’daki Urallar ile ABD ve Kanada’daki Appalaşlar, bu dağların örnekleridir. En genç kıvrım dağlarının başlıca örnekleri ise Senozoikin Tersiyer Dönemi’nde (Üçüncü Jeolojik Zaman) meydana gelen Alp-Himalaya dağlar ile Kuzey Amerika’daki Kayalık Dağları ve Güney Amerika’daki And Dağları’dır (Fotoğraf 1.7). Bu dağların oluşumu günümüzde de devam etmektedir. Diğer bir deyimle Alp-Himalaya dağları hâlen yükselmektedir.

Katı ve sıvı maddelerin üst üste birikmesi ve patlamalar sonucunda çeşitli şekiller oluşmaktadır. Volkanik patlama belirli bir noktadan gerçekleşirse merkezî, belirli bir hat boyunca meydana gelirse çizgisel, belirli bir alan boyunca oluşursa alansal püskürme olarak adlandırılır. Alansal püskürmeler daha çok yer kabuğunun oluştuğu dönemde gerçekleşmiştir. Çizgisel püskürmeler sonucu çıkan lavlar geniş bir alana yayılmakta ve yüzeyi örtmektedir. Merkezî püskürmeler sonucu oluşan şekillerin başlıcaları volkan konisi, krater, kaldera ve maardır.