Mısır Sorunu ve Kavalalı Mehmet Ali Paşa İsyanı (1831 – 1840)

Fransa Kralı Napolyon’un Mısır’ı işgal ettiği zaman Kavala erlerinin komutanı olarak Mısır’a gönderilen Mehmet Ali Paşa zeki, cesur, kabiliyetli ve çalışkan bir kişiydi. Yaptığı çalışmalar sonucu Mısır valiliğine atandı. Mısır’ı modern bir ülke haline getirdi. Tarım, ticaret ve endüstri alanında önemli gelişmeler sağladı. Fransa’dan uzmanlar getirerek modern ordu ve donanma kurdu. Diğer taraftan Batı bilim ve kültürünü Mısır’a taşıdı. Osmanlı hükümdarı II. Mahmut, Mora’da çıkan Yunan ayaklanmasının bastırılması halinde Kavalalıya Mora ve Girit Valiliğini vereceğini vaat etmişti. İsyan bastırıldıktan sonra Girit valiliği Mehmet Ali Paşa’ya verildi. Ancak Mora elden çıktığından burası verilemedi. Kavalalı Mora yerine Suriye valiliğini istediyse de verilmedi. Bunun üzerine Kavalalı oğlu İbrahim Paşa’ya Suriye’yi işgal ettirdi, İbrahim Paşa üzerine gönderilen üç Osmanlı ordusunu arka arkaya bozguna uğrattı. Başka bir Osmanlı ordusunu da Konya’da mağlup ederek Kütahya’ya ilerledi. Bunun üzerine çaresiz kalan II. Mahmut, “Denize düşen yılana sarılır” misali Ruslardan yardım istedi. Rus donanmasının İstanbul’a gelmesi ve Boğazların Rusların egemenliğine geçebileceği endişesi İngiltere ve Fransa’yı harekete geçirdi. Bu devletlerin de işe karışmasıyla Mısır sorunu uluslararası bir sorun haline geldi. Büyük devletlerin baskısıyla Kavalalı Mehmet Ali Paşa ile Osmanlı Devleti arasında Kütahya Antlaşması imzalandı (1833).

Kütahya Antlaşması’na Göre;

• Kavalalı Mehmet Ali Paşa’ya Mısır ve Girit valiliklerine ek olarak Şam valiliği de verilecek
• Mehmet Ali Paşa’nın oğlu İbrahim Paşa’ya Cidde ve Adana muhassıllığı (vergi toplama hakkı) verilecek

Hünkâr İskelesi Antlaşması

Mısır sorunu Kütahya Antlaşması’yla kısmen halledilmişti. Ancak Ruslar hala Boğazlardaki kuvvetlerini çekmemişti. II. Mahmut İngiltere ve Fransa’ya güvenmediğinden, Kavalalı Mehmet Paşa’ya karşı Osmanlı Devleti’ni güven altına almak amacıyla Rusya ile Hünkar İskelesi Antlaşması’nı imzaladı.

Hünkar İskelesi Antlaşması’na Göre;

• Antlaşma sekiz yıl geçerli olacaktı.
• Osmanlılara bir saldırı olursa, Rusya ordu ve donanmasıyla yardım edecekti.
• Rusya’nın Batılı devletlerle bir savaşa girmesi halinde, Osmanlılar Çanakkale Boğazı’nı Batılılara kapatacaktı.
• Osmanlıya yardıma gelen Rus kuvvetlerinin masraflarını Osmanlı karşılayacaktı.

Balta Limanı Ticaret Antlaşması (1838)

Osmanlı Devleti, Hünkâr iskelesi Antlaşması ile artan Rus baskısına son vermek ve Mısır sorununun çözümü konusunda İngiltere’nin desteğini almak için İngiltere ile Balta Limanı Ticaret Antlaşması’nı imzaladı (1838).

Antlaşmaya göre;

İngiliz tüccarlar, hiçbir kısaltma olmadan, her tür malı Osmanlı topraklarında hem iç hem de dış ticaret amacıyla alıp satabilecekler, iç gümrük vergisi de ödemeyeceklerdi.