Katlı Oranlar Kanunu, elementlerin bileşik oluştururken belirli oranlarla bir araya geldiğini açıklayan temel kimya yasalarından biridir. Bu kanun, bir elementin sabit miktarının farklı bileşikler oluşturmak için diğer elementlerle değişen oranlarda birleştiğini söyler. Yani, iki element birden fazla bileşik oluşturuyorsa, bu bileşiklerdeki element miktarları birbirine tam sayı oranında katılır. Bu yasa, atomların belirli kütlelere ve sayılara sahip olduğunu ve birleşirken belirli kuralları izlediklerini gösterir. 10. sınıf kimya dersinde bu konuyu öğrenerek, bileşiklerin nasıl oluştuğunu ve atomlar arasındaki kütlesel oranların nasıl hesaplandığını daha iyi anlayabilirsiniz.

10. Sınıf Katlı Oranlar Kanunu Ders Notu

ingiliz bilim insanı John Dalton tarafından 1803 yılında ortaya atılmıştır. İki element arasında birden fazla bileşik oluşuyorsa, elementlerden birinin kütlesi sabit kalmak koşuluyla diğer elementin kütleleri arasında küçük ve tam sayılarla ifade edilen bir oran vardır. Bu orana katlı oranlar kanunu denir.

• Bileşikler yalnız iki farklı atomdan oluşmalıdır. Na_₂CO_₃ gibi iki veya daha fazla bileşikte katlı oran aranmaz.
• Her iki bileşikteki elementlerin türleri aynı olmalıdır.
• CO ve CO_₂ gibi, CO_₂ ve SO₃ gibi üçüncü bir elementin varlığı kabul edilmez.
• İki bileşik arasında katlı oran hiçbir zaman 1 olmaz.
• NO_₂ – N_₂O₄, C₃H₆ – C₄H₈ gibi basit formülleri aynı olan bileşiklerde katlı oran aranamaz.
• İyonlarda da katlı oran aranamaz.
• NO_₂ – NO₃^– çiftinden NO₃^– iyon olduğundan katlı oran yoktur.

Katlı Oranlar Kanunu Soru Çözümleri

Katlı Oranlar Kanunu Video

Çözümlü Test Soruları

1. Katlı oranlar kanunu hangi durumda geçerlidir?
   A) Farklı elementler farklı oranlarda birleştiğinde
   B) Aynı elementler farklı oranlarda birleştiğinde
   C) Elementler aynı oranda birleştiğinde
   D) Farklı tepkimelerde farklı maddeler oluştuğunda

   Çözüm: Katlı oranlar kanununa göre aynı elementlerin birden fazla bileşik oluşturduğu durumlarda, bu bileşiklerdeki elementlerin kütleleri arasındaki oranlar basit tam sayılarla ifade edilir. Doğru cevap B‘dir.

2. Bir bileşikte 4 gram karbon ile 8 gram oksijen birleşirken başka bir bileşikte 4 gram karbon ile 16 gram oksijen birleşiyor. Bu durum aşağıdaki kanunlardan hangisi ile açıklanır?
   A) Kütlenin korunumu kanunu
   B) Sabit oranlar kanunu
   C) Katlı oranlar kanunu
   D) Dalton kanunu

   Çözüm: Aynı elementlerin farklı kütlelerde başka elementlerle birleşmesi ve bu oranların basit tam sayılarla ifade edilmesi katlı oranlar kanunu ile açıklanır. Doğru cevap C‘dir.

3. Katlı oranlar kanunu hangi bilim insanı tarafından ortaya atılmıştır?
   A) Antoine Lavoisier
   B) Joseph Proust
   C) John Dalton
   D) Robert Boyle

   Çözüm: Katlı oranlar kanunu, John Dalton tarafından ortaya atılmıştır. Doğru cevap C‘dir.

4. 2 gram hidrojen, 16 gram oksijen ile su oluştururken; 2 gram hidrojenin 32 gram oksijen ile birleşmesi hangi bileşiği oluşturur?
   A) Oksijen gazı
   B) Su buharı
   C) Peroksit
   D) Hidrojen peroksit

   Çözüm: 2 gram hidrojenin 32 gram oksijen ile birleşmesi sonucu hidrojen peroksit (H₂O₂) oluşur. Doğru cevap D‘dir.

5. Katlı oranlar kanunu hangi durumlar için geçerli değildir?
   A) Aynı elementlerin farklı bileşik oluşturduğu durumlar
   B) Farklı elementlerin aynı bileşiği oluşturduğu durumlar
   C) Aynı elementlerin aynı bileşiği oluşturduğu durumlar
   D) Elementlerin kütlece aynı oranda birleştiği durumlar

   Çözüm: Katlı oranlar kanunu, aynı elementlerin farklı bileşik oluşturduğu durumlar için geçerlidir. Dolayısıyla farklı elementlerin aynı bileşiği oluşturduğu durumlarda geçerli değildir. Doğru cevap B‘dir.

6. Karbon ve oksijen atomları iki farklı bileşik oluşturabiliyor. Bu iki bileşiğin kütlece oranı aşağıdakilerden hangisi olabilir?
   A) 1:1
   B) 1:2
   C) 2:3
   D) 3:4

   Çözüm: Katlı oranlar kanununa göre iki bileşik arasındaki kütle oranları basit tam sayılarla ifade edilmelidir. 1:2 bu duruma uygundur. Doğru cevap B‘dir.

Soru: A ve B elementleri arasında iki farklı bileşik oluşmuştur. Aşağıdakilerden hangisi bu iki bileşik arasındaki katlı oranlar kanununa uygun bir örnektir?

A) CO ve CO₂
B) H₂O ve H₂O₂
C) N₂O ve N₂O₄
D) CH₄ ve C₂H₆
E) C₆H₁₂O₆ ve C₁₂H₂₂O₁₁

Cevap: A (CO ve CO₂)
Çözüm: CO ve CO₂ bileşikleri, karbon ve oksijen atomları ile oluşur ve farklı katlı oranlar içerir.

Soru: Katlı oranlar kanununa göre, bir bileşikteki elementlerin kütle oranlarının sabit kalabilmesi için hangi koşul sağlanmalıdır?
A) Her iki bileşikte farklı atom türleri olmalıdır.
B) Her iki bileşikte aynı elementlerin türleri olmalıdır.
C) İki bileşikteki atom sayıları eşit olmalıdır.
D) Farklı bileşiklerde elementlerin miktarları aynı olmalıdır.
E) Üçüncü bir elementin varlığı kabul edilmelidir.

Cevap: B (Her iki bileşikte aynı elementlerin türleri olmalıdır)
Çözüm: Katlı oranlar kanununa göre, karşılaştırılan bileşikteki elementlerin türleri aynı olmalıdır.

Soru: Aşağıdaki bileşenlerden hangisi katlı oranlar kanununa uygun bir bileşik değildir?
A) N₂O ve N₂O₄
B) CO₂ ve SO₃
C) C₃H₈ ve C₄H₁₀
D) H₂O ve H₂O₂
E) O₃ ve O₂

Cevap: B (CO₂ ve SO₃)
Çözüm: CO₂ ve SO₃, farklı elementlerin varlığı nedeniyle katlı oranlar kanununa uymaz.

Soru: İki bileşikteki elementlerin katlı oranı 2:1 olarak belirlenmiştir. Bu durumda, bileşikteki bir elementin kütlesi 12 g ise, diğer elementin kütlesi kaç gramdır?

A) 6 g
B) 12 g
C) 24 g
D) 18 g
E) 30 g

Cevap: C (24 g)
Çözüm: 2:1 oranında, diğer elementin kütlesi (12 g * 2) = 24 g olur.

Soru: A ve B elementleri arasında 3:1 katlı orana sahip iki farklı bileşik oluşmaktadır. Eğer A’nın 12 g olduğu biliniyorsa, B’nin kütlesi ne kadar olmalıdır?
A) 4 g
B) 8 g
C) 12 g
D) 16 g
E) 36 g

Cevap: A (4 g)
Çözüm: 3:1 oranında, B’nin kütlesi = (12 g / 3) = 4 g olmalıdır.