Isının madde üzerindeki etkilerinden birisi de maddelerin boyutlarının değişmesidir.

Katı, sıvı ve gaz maddelerin ısı alarak hacimlerinin artmasına genleşme, ısı vererek hacimlerinin azalmasına büzülme denir.

Katılarda Genleşme ve Büzülme

Gravzant halkasındaki metal küre, halkadan kolaylıkla geçebilecek şekilde yapılmıştır Metal küre ısıtıldığında genleşerek hacmi artar ve delikten geçemez. Metal küre yeterince soğuyarak eski sıcaklığına dönerse büzülür ve hacmi azalır. Tekrar halkadan geçebilir.

Elektrik telleri yaz aylarında genleşerek sarkar, kış aylarında büzülerek gerginleşir.

Not: Genleşme ve büzülme olayları birbirinin tersidir. Maddeler ısıtıldığında ne kadar genleşirse, başlangıçtaki sıcaklığına kadar soğutulduğunda aynı miktarda büzülür.

Tren raylarının yapımı sırasında raylar arasında boşluk bırakılır. Bu durumun sebebi genleşme ve büzülme sonucu rayların bozulmasını önlemektir.

Demir köprülerin giriş ve çıkışlarındaki bağlantı yerlerine boşluklar bırakılır. Bu durumun sebebi genleşme ve büzülmenin olumsuz etkilerini ortadan kaldırmaktır.

Gözlüklere cam takılırken ilk önce metal çerçeve ısıtılarak çerçevenin genleşmesi sağlanır. Sonra genleşen çerçeve içine cam takılır ve soğumaya bırakılır, çerçeve soğuyunca büzülür ve camı sıkıca kavrar.

Sıvılarda Genleşme ve Büzülme

Sıvılar da katılar gibi ısının etkisiyle genleşip büzülür.

Ağzına kadar dolu çaydanlıktaki suyun kaynamaya başladığında taşmasının nedeni, ısı alan sıvının genleşerek hacminin artmasıdır.

Sıvılı termometreler sıvıların genleşme ve büzülme özelliklerinden yararlanılarak yapılır.

Termometrelerdeki sıvı, sıcaklığın artmasıyla genleşerek cam boru içerisinde yükselirken, sıcaklığın azalmasıyla büzülerek cam boru içerisinde alçalır.

Gazlarda Genleşme ve Büzülme

Gazlar da katı ve sıvılar gibi ısıtıldığında genleşip, soğutulduğunda büzülür.

Sıcak hava balonları gazların genleşme ve büzülme özelliklerinden yararlanılarak yapılır. Balonun içindeki hava ısıtıldığında genleşir ve balon büyüyerek yükselir. Isıtma işlemi durdurulduğunda balonun içindeki hava soğur ve balon küçülüp aşağı yönde harekete başlar.

Otomobil ve bisiklet lastiklerinin içindeki hava) kısın büzülür ve lastiklerin havası sönmüş gibi görünür.