11. Sınıf Coğrafya konu anlatımı ders notu konuları

Yeryüzünde canlıların yaşadığı doğal sisteme biyosfer adı verilir. Biyosfer; litosfer, hidrosfer ve atmosferin kesiştiği yerleri kapsar. Yapılan araştırmalar sonucunda biyosferde binlerce bitki ve hayvan türünün yer aldığı tespit edilmiştir. Canlıların büyük bölümü litosferde 10 metre derinliğe kadar yaşar. Atmosferdeki canlılar yerden 120 metre yükseliğe kadar yaşamaktadır. 120 metre yükseklikte canlı sayısı azalır. Bu yükseklikten sonra bazı kuş türleri, bakteri ve virüsler yaşar. Hidrosferde ise canlılar su yüzeyine yakın yerlerde yaşar. Suda canlıların büyük bölümü 0-200 metre arasında yaşamaktadır.

Biyoçeşitlilik

Bir bölgede yaşayan canlıların, genlerin, ekosistemlerin ve ekolojik olayların oluşturduğu bütüne denir. Biyoçeşitlilik ile ilgili kavramlar çoğu zaman birbiri ile karıştırılır ve bazen de yanlış olarak kullanılır. Biyoçeşitlilik ile ilgili bazı kavramların açıklaması aşağıda verilmiştir.

Tür: Organizmaların sınıflandırılmasında kullanılan en küçük birimdir. Ortak atadan gelen benzer özellikteki organizmalardır.
Örnek: At, kurt, çam ağacı, meşe ağacı, ısırgan otu gibi.

Habitat: Fiziki faktörlerin kontrol ettiği, belirli bir yerde yaşayan canlıların yaşam alanıdır. Kısaca, canlının yaşadığı adrestir.
Örnek: Köyceğiz Gölü çevresi, sığla ağacının habitatını oluşturur.

Biyom: Benzer bitki ve hayvan topluluklarının yaşadığı ortama denir.
Örnek: Çöl biyomlarında susuzluğa ve kuraklığa dayanıklı bitki ve hayvanlar yaşar.

Popülasyon: Bir bölgede yaşayan aynı türden bireylerin oluşturduğu topluluğa denir. Kısaca, bir canlıya ait birey sayıdır.
Örnek: Dünyada panda popülasyonu 2000 civarındadır. Dünyada sadece Şanlıurfa civarında yaşayan kelaynak popülasyonu 240 civarındadır.

Ekosistem: Belirli bir bölgede yaşayan ve sürekli etkileşim hâlinde bulunan canlı ve cansız ögelerden oluşan bütüne denir: göl ekosistemi, bataklık ekosistemi gibi.

Ekoloji: Canlıların birbirleri veya çevresi ile ilişkilerini inceleyen bilime denir.

Flora: Bir bölgede yaşayan bitki türlerine denir.

Fauna: Bir bölgede yaşayan hayvan türlerine denir. Ülkemiz, iklim çeşitliliğinin fazla olması nedeni ile flora (bitki) ve fauna (hayvan) açısından oldukça zengindir.

Canlıların yeryüzündeki dağılışını coğrafi şartlar belirler. Özellikle, sıcak ve yağışlı bölgelerde canlı sayısı ve çeşidi daha fazladır. Canlı sayısı ve çeşidinin en fazla olduğu yer Ekvator çevresidir. İklim dışında canlıların dağılışını; yer şekilleri, toprak, insan, diğer canlılar, kıtaların kayması ve iklim değişiklikleri de etkiler.

Yeryüzündeki canlılar yaşadıkları bölgelerin yaşam şartlarına uyum sağlamıştır. Örneğin, kutuplarda yaşayan hayvanların yağ oranları ve kürk kalınlıkları daha fazladır. Kolay saklanabilmek için çoğunun rengi beyazdır. Amazon ormanlarında gür ormanlar arasındaki ağaçlarda çok renkli kuşlar ve daldan dala geçebilen canlılar yaşar. Orman altlarında sık otlar arasında ise sürüngenler daha fazladır.