KARIŞIMLARIN AYRILMASI

1. Tanecik Boyutu Farkı İle Ayırma

A. Ayıklama Yöntemi

Katı-katı karışımları (adi karışım) oluşturan katıların boyutları birbirinden farklı olabilir. Bu karışımları ayırmak için el ya da makine kullanarak ayıklama yöntemi uygulanabilir.

Örneğin; pirinç, buğday, fasulye gibi katı gıdaların içinden taş el ile ayıklanabilir.

B. Eleme Yöntemi

Katı-katı heterojen karışımı oluşturan maddelerin tanecik boyutu çok küçük olabilir. Bu durumda ayıklama yöntemi yetersiz olabilir. Bu tür karışımları bileşenlerine ayırmak için eleme yöntemi kullanılır.

Örneğin; taşlı kum, kepek—un gibi karışımlarda eleme yöntemi kullanılarak karışım bileşenlerine ayrılabilir.

C. Süzme Yöntemi

Bileşenleri katı ile sıvı olan heterojen karışımların (süspansiyon) bileşenlerine ayrılmasında süzme yöntemi kullanılır. Ayrıca bileşenleri katıgaz olan heterojen karışımlarda da süzme yöntemi kullanılabilir.

Örneğin; ayran, tebeşir tozlu su, tozlu hava gibi karışımlarda süzgeç yardımı ile karışım bileşenlerine ayrılabilir.

D. Diyaliz Yöntemi

Çok küçük boyutlu taneciklere sahip karışımları yarı geçirgen bir zar yardımı ile süzme işlemine diyaliz yöntemi denir. Bu ayırma yöntemde diyaliz makineleri kullanılmaktadır.

Örneğin; bol miktarda üre bulunduran kirli kan diyaliz makinesi yardımı ile üreden arındırılarak temizlenebilir.

2. Yoğunluk Farkından Yararlanmak Ayırma

A. Savurma Yöntemi

Yoğunlukları farklı olan katı—katı heterojen karışımların rüzgar yardımı ile havada savrularak bileşenlerine ayrılmasına savurma yöntemi denir.

Örneğin; saman—buğday karışımı havaya savrulduğunda saman rüzgar yardımı ile buğdaydan ayrılır.

B. Ayırma Hunisi ile Ayırma Yöntemi

En az 2 faz içeren sıvı heterojen karışımları bileşenlerine ayırmak için ayırma hunisi kullanılabilir. Bu yöntemde ilk ayrılan sıvının yoğunluğu daha fazladır.

Örneğin; zeytinyağlı su, benzinli su gibi emülsiyon karışımlar ayırma hunisi ile bileşenlerine ayrılabilir.

C. Sıvı Kullanılarak Ayırma Yöntemi

Ayırmada kullanılacak sıvının yoğunluğu karışımı oluşturan maddelerin yoğunluğunun arasında bir değerde ise bu tür karışımlar sıvı kullanılarak ayırma yöntemi ile bileşenlerine ayrıştırılabilir.

Örneğin; kum-talaş karışımı suya atıldığında yoğunluğu sudan büyük olan kum dibe çökerken yoğunluğu sudan küçük olan talaş suda yüzerek karışımdan ayrılabilir.

3. Kaynama Noktası Farkı İle Ayırma Yöntemleri

Damıtma (Destilasyon)

Bir sıvıya ısı verildiğinde sıvı buharlaşır. Bu buharın soğuk bir ortamda tekrar sıvılaştırılması işlemine damıtma denir. Damıtma, kaynama noktaları farkının az ya da çok olmasına göre birkaç çeşittir.

Çözümlü Örnek Test Soruları

Soru 1:
Tuz ve kum karışımını ayırmak için hangi yöntem uygulanmalıdır?

A) Buharlaştırma
B) Filtrasyon
C) Damıtma
D) Manyetik ayırma
E) Kristallendirme

Çözüm:
Tuz suya çözünebilirken kum çözünmez. Bu yüzden önce su eklenerek tuz çözülür, ardından kum suyla karışımdan filtrasyonla ayrılır. Sonrasında tuz çözeltisi buharlaştırılarak tuz elde edilir.

Doğru Cevap: B

---

Soru 2:
Tuz-su karışımını ayrıştırmak için kullanılan en uygun yöntem hangisidir?

A) Filtrasyon
B) Basit damıtma
C) Manyetik ayırma
D) Süzme
E) Dekantasyon

Çözüm:
Tuz ve su homojen bir karışımdır, bu yüzden basit damıtma yöntemi ile ayrılabilir. Su buharlaştırılıp tekrar yoğunlaştırılarak ayrılırken, tuz geride kalır.

Doğru Cevap: B

---

Soru 3:
Demir tozu ve kükürt karışımını ayırmak için hangi yöntem uygundur?

A) Buharlaştırma
B) Filtrasyon
C) Manyetik ayırma
D) Çöktürme
E) Damıtma

Çözüm:
Demir tozu mıknatısla çekilebilir, bu yüzden manyetik ayırma yöntemi kullanılarak demir tozu karışımdan ayrılabilir.

Doğru Cevap: C

---

Soru 4:
Alkol ve su karışımını ayırmak için en uygun yöntem hangisidir?

A) Filtrasyon
B) Buharlaştırma
C) Ayrımsal damıtma
D) Kristallendirme
E) Çöktürme

Çözüm:
Alkol ve su karışımı homojendir ve kaynama noktaları farklıdır. Bu yüzden ayrımsal damıtma ile alkol ve su birbirinden ayrılabilir.

Doğru Cevap: C

---

Soru 5:
Naftalin ve kum karışımını ayırmak için hangi yöntem en uygundur?

A) Buharlaştırma
B) Kristallendirme
C) Süblimleşme
D) Damıtma
E) Manyetik ayırma

Çözüm:
Naftalin süblimleşebilen bir maddedir. Kum ile karıştığında, ısıtıldığında süblimleşir ve gaz hale geçer, ardından yoğunlaşarak katı halde toplanabilir.

Doğru Cevap: C

---

Soru 6:
Karabiber ve su karışımını ayrıştırmak için en uygun yöntem hangisidir?

A) Filtrasyon
B) Damıtma
C) Manyetik ayırma
D) Kristallendirme
E) Çöktürme

Çözüm:
Karabiber suda çözünmez, bu nedenle filtrasyon ile ayrılabilir. Su, karabiberle karıştığında süzgeçten geçirildiğinde karabiber geride kalır.

Doğru Cevap: A

---

Soru 7:
Deniz suyundan tuz elde etmek için hangi yöntem kullanılır?

A) Filtrasyon
B) Buharlaştırma
C) Damıtma
D) Süblimleşme
E) Çöktürme

Çözüm:
Deniz suyu buharlaştırıldığında su buharlaşıp ortamdan uzaklaşırken tuz geride kalır. Bu işlem buharlaştırma ile gerçekleştirilir.

Doğru Cevap: B

---

Soru 8:
Toprak ve su karışımı hangi yöntemle ayrılabilir?

A) Damıtma
B) Filtrasyon
C) Buharlaştırma
D) Ayrımsal damıtma
E) Süblimleşme

Çözüm:
Toprak suda çözünmez, bu yüzden su ile karıştırıldığında filtrasyon yöntemi kullanılarak toprak ayrılabilir.

Doğru Cevap: B

---

Soru 9:
Şeker ve su karışımını ayrıştırmak için en uygun yöntem hangisidir?

A) Filtrasyon
B) Damıtma
C) Buharlaştırma
D) Manyetik ayırma
E) Süblimleşme

Çözüm:
Şeker suda çözündüğü için filtrasyon yöntemi uygulanamaz. Karışımı buharlaştırarak suyu uçurup şeker kristallerini geride bırakabiliriz.

Doğru Cevap: C

---

Soru 10:
Kükürt tozu ve su karışımını ayırmak için hangi yöntem uygulanmalıdır?

A) Buharlaştırma
B) Damıtma
C) Filtrasyon
D) Süblimleşme
E) Ayrımsal damıtma

Çözüm:
Kükürt suda çözünmez, bu nedenle karışımdan filtrasyon yöntemi ile ayrılabilir.

Doğru Cevap: C