1. Yavuz Sultan Selim’in vefatı üzerine yerine tek oğlu I. Süleyman (Kanuni) tahta çıktı.
2. Kanuni Osmanlı tarihinde en uzun süreyle (46 yıl) hükümdarlık yapan padişahtır. Bu dönem Osmanlı Devleti’nin en parlak ve en muhteşem dönemidir.
3. Kanuni Sultan Süleyman tahta geçtiğinde sağlam bir devlet adamı kadrosuyla işbaşı yaptı, disiplinli ve büyük bir ordu ise hazır bulunuyordu. Mısır Seferi ardından hazine de ağzına kadar dolmuştu, işte Kanuni babasından böyle mükemmel bir miras devralmıştı.

KANUNİ SULTAN SÜLEYMAN DÖNEMİNDEKİ İÇ İSYANLAR

a. 1521 Canberdi Gazali İsyanı

Eski Memlük komutanlarından olan Canberdi Gazali, Yavuz Sultan Selim tarafından Şam valiliğine atanmıştı. Ancak Canberdi Gazali 1521’de Memlüklü Devleti’ni yeniden kurabilmek amacıyla isyan etti.

b. 1523 Ahmet Paşa İsyanı

Yavuz Sultan Selim Döneminden beri sarayda yetişen Ahmed Paşa Kanuni’nin de yakın dostu sayılırdı. Ahmed Paşa Kanuni’nin tahta geçtiği sıralarda kendisinin sadrazam yapılacağı beklentisine kapılmıştı, ancak Mısır’a vali olarak atanınca, Mısır’da isyan etti.

c. 1526 Baba Zünnun Ayaklanması

Baba Zünnun Yozgat’ta yaşayan şii bir Osmanlı vatandaşıdır. Önceleri vergi meselesinden doğan isyan daha sonra dini bir karakter kazanmıştır. Bu isyan sert bir şekilde bastırılmıştır.

d. 1527 Kalenderoğlu İsyanı

Kalenderoğlu aslen bir şii’dir. Konya, Maraş ve Çukurova bölgesinde şii propagandası yapan Kalenderoğlu’nun bu isyanı toplumsal karakter taşır. İsyan Kanuni Sultan Süleyman tarafından kısa bir sürede bastırılmış, isyancılar idam edilmiştir.

KANUNİ DÖNEMİNDE BATIDAKİ FAALİYETLER

Yavuz Sultan Selim Döneminde Osmanlı Devleti’nin doğu sorunları neredeyse çözülmüştü, bu yüzden Kanuni tahta çıkar çıkmaz batıya yöneldi.

KANUNİ DÖNEMİNDEKİ OSMANLI – MACAR İLİŞKİLERİ

Kanuni Sultan Süleyman Döneminde Osmanlı Macar ilişkileri bozulmuştu. Bu durumun nedenleri ise;

1. Kanuni’nin Macar Kralına gönderdiği elçinin öldürülmesi,
2. Macaristan’ın yıllık vergisini kesmesi,
3. Macarların Balkanları da kışkırtarak sürekli Osmanlı üzerine Haçlı seferi düzenlemesi,

İşte tüm bu nedenlerden dolayı Kanuni Sultan Süleyman 1521 yılında Macaristan Seferi’ne çıktı. Kanuni bu seferi sırasında Belgrad’ı fethetti. Belgrad’ın fethiyle Avrupa’nın kapıları Osmanlı’ya açıldı.

1526 MOHAÇ MEYDAN SAVAŞI

Macaristan’ın 1521’de Belgrad’ı Osmanlı Devleti’ne kaptırması, Macarları harekete geçirdi. Bu arada Almanya Kralı Şarlken, Fransa Kralı I. Fransuva’yı esir almış, Fransuva’nın annesi de Kanuni’den oğlunun kurtarılması için yardım istemişti. İşte tüm bu nedenlerden dolayı 1526 yılında Mohaç Meydanı’nda dehşet bir savaş yapıldı, koca Macar ordusu iki saat içinde yerle bir edildi.

1. Mohaç Savaşı sonunda Macaristan alınarak Osmanlı Devleti’ne bağlandı.
2. Macaristan’ın fethiyle Osmanlı Avusturya ile komşu oldu.
3. Fransa Kralı Fransuva esaretten kurtuldu, böylece Osmanlı – Fransa ilişkileri gelişti. Bu durumda Avrupa’da Hristiyan birliğinin parçalanmasını sağladı.
4. Macar Krallığı’na Jan Zapolya (Yanoş) getirildi. Amaç Avusturya ile Osmanlı toprağı arasında tampon bir bölge oluşturmaktı.

KANUNİ DÖNEMİNDEKİ OSMANLI – AVUSTURYA İLİŞKİLERİ

1529 I. VİYANA KUŞATMASI

27 Eylül-16 Ekim 1529 tarihlerinde Avusturya Arşidüklüğü’nün başkenti Viyana’nın Kanuni Sultan Süleyman komutasındaki Osmanlı ordusu tarafından kuşatılmasıdır. Başarısız olan kuşatma sonucunda kale alınamamış ve Osmanlı ordusu İstanbul’a geri dönmüştür.

1. Avusturya Kralı Ferdinant Macaristan’ın Osmanlı Devleti’ne bağlanmasına karşı çıkıyor ve Yanoş’un krallığını da tanımıyordu, bu yüzden Osmanlı egemenliğindeki Macar iç işlerine de karışıyordu.

2. Ayrıca Kanuni Avrupa üstünlüğünü ele geçirmek istiyordu, işte bu nedenle Kanuni 1529’da Avusturya seferine çıktı; fakat Avusturya önlerine gelen Kanuni Sultan Süleyman’ın karşısına kimseler çıkmadı.

3. Avusturya önlerine gelen Kanuni bu gelişme üzerine kuşatma hazırlığı olmamasına rağmen Viyana’yı kuşattı ; ancak kış şartlarının elverişsizliği ve kuşatma silahlarının bulunmaması neticesinde Viyana alınamadı.

1532 GÜNEY ALMANYA SEFERİ

1. I. Viyana kuşatmasına rağmen Ferdinant Macar iç işlerine karışmaktan vazgeçmedi.
2. Alman Kralı Şarlken’inde Avrupa üstünlüğüne son verilmeliydi.
3. Bu nedenlerle 1532’de Almanya Seferi’ne çıkan Kanuni’nin karşısına ne Ferdinant ne de Şarlken çıkabildi. Kanuni böylece Almanya’nın içlerine kadar ilerledi.
4. Osmanlı Devleti’nin daha da ilerlemesini engellemek isteyen Ferdinant barış istedi.

1533 İBRAHİM PAŞA (İSTANBUL) ANTLAŞMASI

1. Avusturya (Ferdinant) Macaristan’ın Osmanlı Devleti’ne ait olduğunu kabul edecek ve Macaristan’ın iç işlerine karışmayacak,
2. Avusturya, Yanoş’un krallığını tanıyacak,
3. Avusturya arşüdükası protokol bakımından Osmanlı sadrazamına denk sayılacak,
4. Avusturya yıllık 30.000 düka altın vergi ödeyecek.

1541 MACARİSTAN SEFERİ

1. Macar Kralı Jan Zapolya (Yanoş)’nın ölümü üzerine Kanuni Macar tahtına Yanoş’un oğlu Sigismund’u geçirdi, ancak Ferdinant’ın Sigismund’un krallığını tanımaması ve Macaristan’ın iç işlerine karışması üzerine Kanuni 1541 Macar Seferi’ne çıktı.

2. Kanuni bu seferiyle Ferdinant’ın kuvvetlerini yerle bir etti ve onları Budin’den çıkardı.

3. Kanuni 1541 Macar Seferi’yle, Macaristan’ı üç parçaya böldü.

1566 ZİGETVAR SEFERİ

Nedenleri
1. Kanuni Sultan Süleyman bu yıllarda yaşlı ve hasta olması onun öldüğü söylentisinin Avrupa’da yayılmasına neden oldu.
2. Avusturya yine Osmanlı topraklarına müdahale etmişti.
3. Ayrıca Malta başarısızlığı telafi edilmeliydi.

Uyarı: Kanuni Sultan Süleyman sefer sırasında öldü, ancak padişahın ölüm haberi zaferin kazanılmasından sonra orduya duyuruldu.

KANUNİ SULTAN SÜLEYMAN DÖNEMİNDE OSMANLI – İRAN İLİŞKİLERİ

1. Bu dönemde Şah İsmail ölmüş yerine oğlu Şah Tahmasb geçmişti. Şah Tahmasb da aynen babası gibi Osmanlı topraklarına müdahale etti, ayrıca İran Osmanlı Devleti’ne karşı Avusturya ile işbirliği yapmıştı.
2. Bu nedenlerden dolayı Kanuni İran üzerine 1534 ile 1553 yılları arasında üç ayrı sefer düzenledi.

I. Iran Seferi (Irakeyn Seferi)

Kanuni Sultan Süleyman 1534 yılında çıktığı İran Seferi’nde karşısına kimselerin çıkmaması üzerine Zağros Dağlarını aşıp Bağdat’ı kuşatarak aldı.

II. İran Seferi (1548)

1548 yılında Şah Tahmasb’ın Osmanlı topraklarına saldırması üzerine, Kanuni yeniden (İran) Irak seferine çıktı. Van ve Bitlis’i İran’dan alarak geri döndü.

III. İran Seferi (1553)

1553 yılında Osmanlı – İran ilişkilerinin yeniden bozulması üzerine üçüncü kez İran üzerine sefere çıkan Kanuni, Karabağ ve Nahçivan’ı almayı başardı, bunun üzerine Şah Tahmasb barış istedi.

1555 AMASYA ANTLAŞMASI

Amasya Antlaşması İran’la yapılan ilk resmi antlaşmadır. Bu antlaşmayla Tebriz, Irak, Erivan ve Doğu Anadolu Osmanlı Devleti’ne kalacaktı.

KANUNİ DÖNEMİNDE DENİZLERDEKİ GELİŞMELER

1522 RODOS’UN FETHİ

1. Rodos adasında bu dönemde Sen Jean şövalyeleri yaşıyordu, bu şövalyeler Osmanlı Devleti’nin Akdeniz’de ticaret yapan gemilerine zarar veriyordu.
2. Rodos daha önce Fatih tarafından kuşatılmış ama alınamamıştı. Kanuni Döneminde de İstanbul, Mısır arasında gidip gelen Osmanlı ticaret ve hac gemilerinin zarar görmesi üzerine Rodos Adası 1522’de fethedildi. Buradaki San jean şövalyeleri Malta Adasına kaçtı.

1533 CEZAYİR’İN OSMANLI DEVLETİ’NE KATILMASI

1. Cezayir bu dönemde Barbaros Hayreddin Paşa (Hızır Reis) ve kardeşi Oruç Reis’in elindeydi. Bu iki kardeş Akdeniz’de korsanlık yapıyorlardı. Hristiyan ticaret gemilerini yağmalıyor ele geçirdiği malları fakir müslümanlara dağıtıyorlardı.
2. 1533 yılında Kanuni Sultan Süleyman Barbaros Hayreddin Paşa’yı Kaptan-ı Deryalığa atadı, böylece Cezayir Barbaros Hayreddin Paşa’nın isteği ile Osmanlı Devleti’ne katıldı.

1538 PREVEZE DENİZ SAVAŞI

1. Kaptan-ı Deryalığa atanan Barbaros Hayreddin Paşa Akdeniz’de Türk egemenliğinin sağlanması amacındaydı.
2. Ancak Akdeniz’de Türk egemenliğinin sağlanmasından çekinen Venedik, Malta, Ceneviz ve Portekiz Andrea Doria komutasında bir Haçlı birliği oluşturdular.
3. 1538’de Preveze bölgesinde karşılaşan Haçlı ve Osmanlı donanmaları savaşa başladı. Barbaros Hayreddin Paşa bu savaş sırasında denizlerde ilk defa hilal taktiğini uyguladı ve Haçlı donanmalarını hızla çevirerek yok etti.
4. Böylece Osmanlı Devleti Akdeniz’de de üstünlüğü ele geçirdi. Haçlılar savaş tazminatı ödemeye mahkum edildiler.

1551 TRABLUSGARB’IN FETHİ

1. Bu dönemde Trablusgarp’ta Sen Jean şövalyeleri ve İspanyollar vardı. Turgut Reis komutasındaki bir Osmanlı donanması 1551 de Trablusgarp’ı fethetti.
2. Turgut Reis Trablusgarb’ın güvenliğini sağlamak amacıyla hemen Trablusgarb açıklarındaki Cerbe Adası’nı da 1559’da İspanyollardan aldı.

1565 MALTA KUŞATMASI

1. Şarlken’in desteğiyle Osmanlı ticaret gemilerini yağmalayan Malta Adasındaki Sen Jean şövalyeleri aynı zamanda Osmanlı Devleti’ne karşı Haçlı seferlerine de katılıyorlardı.
2. Piyale Paşa komutasındaki Osmanlı donanması Malta Adası’nı kuşattı. Ancak kuşatma sırasında Turgut Reis’in şehit edilmesi üzerine kuşatma kaldırıldı.

1538 – 1553 OSMANLI HİNT DENİZ SEFERLERİ

1. 1498 yılında Portekizliler Hindistan’a gelmiş ve bölgeyi denetimleri altına almışlardı, bölgede Müslüman tüccarlara da zarar veriyorlardı.
2. Tüm bu gelişmeler karşısında Hindistanlı Müslümanlar İslam halifesi konumundaki Kanuni Sultan Süleyman’dan yardım istediler.
3. Kanuni Sultan Süleyman 1538 ile 1553 yılları arasında Hindistan’a toplam dört deniz seferi düzenledi, ancak bu seferler başarısızlıkla sonuçlandı.
4. Hint seferlerinin başarısızlıkla sonuçlanmasının temel nedenleri ise:
a. Osmanlı Devleti’nin okyanuslara dayanıklı gemilere sahip olmaması,
b. Hint Seferlerine gereken önemin verilmemesi,
c. Hindistan’a yardım için giden Osmanlı donanmalarının yine Hindistanlılardan gereken desteği görmemesi.

Uyarı: Kanuni’nin Hint Seferleri genel anlamda başarılı olamadıysa da Arap Yarımadası’nın geri kalan kısmı, Habeşistan, Sudan, Eritre ve Basra Körfezi Osmanlı sınırlarına katıldı.

1535 KAPİTÜLASYONLARI

1. “Kapitülasyon” aslen ayrıcalık anlamına gelir. Osmanlı kaynaklarında buna Uhud-u Atika ya da İmtiyaz-ı Mahsusa denir.
2. 1535 yılında Kanuni Sultan Süleyman Fransa’ya ilk kez kapitülasyon verdi.
Kanuni’nin amacı;
a. Fransa’yı kendi yanına çekerek Avrupa Hıristiyan birliğini önlemek, böylece olabilecek muhtemel Haçlı ittifakını önlemek,
b. Coğrafi Keşiflerin ardından durgunlaşan Akdeniz ticaretini yeniden canlandırmak,
c. Batı Akdeniz fetihlerinde kullanılmak üzere Fransa’dan askeri deniz üssü elde etmekti.

Maddeleri:
1. Fransız ve Osmanlı ticari gemileri karşılıklı olarak birbirlerinin limanlarından faydalanabilecek2.
Fransız tüccarlara özel vergi indirimi yapılacak
3. Fransa bayrağı taşıyan tüm gemiler Osmanlı limanlarından faydalanabilecek
4. Türk tüccarlar ile Fransız tüccarlar arasında çıkabilecek problemleri Osmanlı kadısı çözecek ancak bir Fransız tercümandan faydalanılacak
5. Osmanlı ülkesinde ölen Fransız tüccarların malları Fransız varislerine iade edilecek
6. Osmanlı Devleti’nde yaşayan Fransızlar din ve mezhep hürriyetine sahip olacak, Fransızlar kilise kurabilecek
7. Tüm bu kapitülasyonlar hükümdarların hayatları süresince geçerli olacak

Uyarı: Kanuni Sultan Süleyman’ın son maddeyi antlaşmaya koydurtması onun ileri görüşlü olduğunun göstergesidir.

Uyarı: Fransa’ya verilen bu kapitülasyonlar 1740 yılında I. Mahmut tarafından sürekli hale getirildi.

Çözümlü Örnek Test Soruları

Soru 1: Kanuni Sultan Süleyman’ın gerçekleştirdiği seferlerden hangisi Osmanlı Devleti’nin Akdeniz’de üstünlük sağlamasında etkili olmuştur?
A) Belgrad Seferi
B) Mohaç Seferi
C) Rodos Seferi
D) Irakeyn Seferi
Cevap: C
Çözüm: Kanuni Sultan Süleyman, 1522’de Rodos’u fethederek Osmanlı’nın Akdeniz’deki gücünü artırmıştır. Rodos’un alınması, Akdeniz’de Osmanlı üstünlüğünü pekiştirmiştir.

Soru 2: 1526’da Kanuni Sultan Süleyman ile Macar Kralı II. Lajos arasında yapılan ve Osmanlı Devleti’nin Orta Avrupa’ya hâkimiyetini pekiştiren savaş hangisidir?
A) Otlukbeli Savaşı
B) Çaldıran Savaşı
C) Ridaniye Savaşı
D) Mohaç Savaşı
Cevap: D
Çözüm: 1526 yılında Mohaç Ovası’nda gerçekleşen Mohaç Savaşı, Osmanlı’nın Macaristan’da büyük bir zafer kazanmasını sağlamış ve Orta Avrupa’daki etkinliğini artırmıştır.

Soru 3: Kanuni Sultan Süleyman döneminde yapılan İran seferi sonucunda hangi antlaşma imzalanmıştır?
A) Ferhat Paşa Antlaşması
B) Kasr-ı Şirin Antlaşması
C) Amasya Antlaşması
D) Zitvatorok Antlaşması
Cevap: C
Çözüm: 1555 yılında yapılan Amasya Antlaşması, Osmanlı Devleti ile Safevi Devleti arasında imzalanmış ve İran’la olan sınır sorunlarını çözmüştür.

Soru 4: Kanuni Sultan Süleyman döneminde Osmanlı ordusu ve donanmasıyla Akdeniz’de Haçlı donanmasına karşı büyük bir zafer kazanan komutan kimdir?
A) Barbaros Hayreddin Paşa
B) Sokullu Mehmet Paşa
C) Piyale Paşa
D) Turgut Reis
Cevap: A
Çözüm: Barbaros Hayreddin Paşa, 1538 Preveze Deniz Savaşı’nda Haçlı donanmasını yenerek Osmanlı’nın Akdeniz’deki hâkimiyetini sağlamıştır.

Soru 5: Kanuni Sultan Süleyman’ın “Kanuni” unvanını almasının en önemli nedeni aşağıdakilerden hangisidir?
A) Fetihlerde başarılı olması
B) Donanmayı güçlendirmesi
C) Adalet ve kanun düzenlemeleri yapması
D) Doğu seferlerine çıkması
Cevap: C
Çözüm: Kanuni Sultan Süleyman, Osmanlı Devleti’nde hukuk ve adalet alanında düzenlemeler yaptığı için “Kanuni” unvanını almıştır.

Soru 6: Kanuni Sultan Süleyman döneminde Batı’da yapılan ilk kale fetihlerinden biri aşağıdakilerden hangisidir?
A) Belgrad
B) Kıbrıs
C) Rodos
D) Malta
Cevap: A
Çözüm: Kanuni Sultan Süleyman, 1521’de Belgrad’ı fethederek Batı’daki fetihlerine başlamıştır. Belgrad, Orta Avrupa’ya yapılan seferler için önemli bir üs olmuştur.

Soru 7: 1565 yılında Osmanlı Devleti’nin Malta Adası’nı ele geçirme amacıyla düzenlediği sefer neden başarısız olmuştur?
A) Avrupa devletlerinin Osmanlı’ya yardım etmesi
B) Donanmanın yetersiz kalması
C) Adadaki direnişin güçlü olması
D) Osmanlı askerlerinin sayısının az olması
Cevap: C
Çözüm: Malta Seferi, Malta’daki güçlü direniş ve savunma nedeniyle başarısızlıkla sonuçlanmıştır. Osmanlı ordusu adayı ele geçirememiştir.

Soru 8: Kanuni Sultan Süleyman döneminde Safevi Devleti ile yapılan Irakeyn Seferi’nin sonucunda Osmanlı topraklarına katılan şehirler arasında aşağıdakilerden hangisi yer alır?
A) Tebriz
B) Bağdat
C) Belgrad
D) Rodos
Cevap: B
Çözüm: Irakeyn Seferi sonucunda Osmanlı Devleti, Bağdat’ı fethederek hâkimiyetine katmış ve doğudaki topraklarını genişletmiştir.