---

• Olasılık İlkeleri
• Mendel İlkeleri ve Uygulamaları
• Alellerin Gametlere Taşınması
• Monohibrit ve Dihibrit Çaprazlama
• Kontrol Çaprazlaması
• Eş Baskınlık
• Soy Ağaçları
• Çok Alellilik ve Kan Grupları
• Eşeye Bağlı Kalıtım
• Akraba Evliliği

---

Bu konumuzda Kalıtımın Genel Esasları kısa özeti bulunmaktadır. Ayrıntılı konu anlatımı ve soru çözümleri için yukarıdaki bağlantılara tıklayabilirsiniz. Konunun altında ders videoları bulunmaktadır.

Genetik İle İlgili Genel Bilgiler

Monohibrit Çaprazlama

Dihibrit Çaprazlama

Polihibrit Çaprazlama

Kontrol Çaprazlama ve Eş Baskınlık

Çok Alellik ve Kan Grupları

Çok Alellik İle İlgili Soy Ağacı

Eşeye Bağlı Kalıtım

Eşeye Bağlı Kalıtım İle İlgili Soy Ağaçları

Genetik Varyasyonlar

Kromozomlardaki Ayrılmama

Çözümlü Örnek Test Soruları

Soru 1
Bir genotipte AA, aa ve Aa genleri mevcutsa, bu genotipin fenotipi hangi özelliği gösterecektir? (A baskın, a çekinik)

A) Sadece baskın özellik
B) Sadece çekinik özellik
C) Hem baskın hem çekinik özellik
D) Baskın özellik %50, çekinik özellik %50
E) Özellik göstermez

Çözüm:
AA ve Aa genotipleri baskın özellik gösterir. Bu durumda fenotip, baskın özellik olacaktır.
Cevap: A

---

Soru 2
Bir bireyin genotipi AaBb ise, bu birey kaç farklı gamet çeşidi oluşturabilir?

A) 1
B) 2
C) 4
D) 6
E) 8

Çözüm:
Her bir gen çifti bağımsız olarak ayrıldığından, Aa ve Bb için 2 × 2 = 4 farklı gamet oluşur: AB, Ab, aB, ab.
Cevap: C

---

Soru 3
Bb x Bb çaprazlamasında BB, Bb ve bb genotiplerinin olasılıkları sırasıyla nedir?

A) %25, %50, %25
B) %50, %25, %25
C) %75, %25, %0
D) %25, %25, %50
E) %50, %0, %50

Çözüm:
Bb x Bb çaprazlamasında: BB = %25, Bb = %50, bb = %25 olasılıkla oluşur.
Cevap: A

---

Soru 4
Sarı tohum (baskın) ve yeşil tohum (çekinik) genleriyle ilgili bir çaprazlama yapıldığında F1 döllerinin hepsinde sarı tohum görülüyorsa, ebeveynlerin genotipleri nedir?

A) YY x yy
B) Yy x Yy
C) YY x Yy
D) yy x yy
E) Yy x yy

Çözüm:
Tüm F1 döllerinin sarı olması için bir ebeveyn YY (baskın), diğeri yy (çekinik) olmalıdır.
Cevap: A

---

Soru 5
Bir bireyin fenotipi baskın özellik gösteriyorsa, genotipi aşağıdakilerden hangisi olabilir?

A) AA veya Aa
B) Aa veya aa
C) AA veya aa
D) Sadece aa
E) Sadece Aa

Çözüm:
Baskın fenotipin ortaya çıkabilmesi için bireyin genotipi AA veya Aa olabilir.
Cevap: A

---

Soru 6
AaBb x AaBb çaprazlamasından oluşacak bireylerin fenotip oranı nedir?

A) 9:3:3:1
B) 3:1
C) 1:2:1
D) 1:1
E) 1:2:2

Çözüm:
AaBb x AaBb çaprazlaması iki bağımsız gen içerir, bu durumda fenotip oranı 9:3:3:1 olur.
Cevap: A

---

Soru 7
Bir özellik bakımından heterozigot olan bir bireyin homozigot çekinik bireyle çaprazlanması durumunda, çekinik fenotipli bireylerin oranı nedir?

A) %100
B) %75
C) %50
D) %25
E) %0

Çözüm:
Heterozigot (Aa) ve homozigot çekinik (aa) bireylerin çaprazlanması ile çekinik fenotip %50 olasılıkla ortaya çıkar.
Cevap: C

---

Soru 8
Genotipi AaBbCc olan bir birey, genotipi AABbcc olan bir bireyle çaprazlanırsa, oluşacak yavrularda AA genotipli olma ihtimali nedir?

A) %100
B) %75
C) %50
D) %25
E) %0

Çözüm:
AABbcc bireyinde A geni homozigot olduğundan, çaprazlanan bireylerde AA genotipli yavrular %50 olasılıkla oluşacaktır.
Cevap: C

---

AYRILMAMA

Mayoz bölünme sırasında homolog kromozomların eşit olarak kutuplara ayrılmaması durumunda; oluşan eşey hücrelerinin birinde fazla, diğerinde ise eksik kromozom bulunur. Bu olaya ayrılmama denir. Ayrılma olayı; hem gonozomlarda hem de otozomlarda gerçekleşebilir.

a) Otozomlarda Ayrılmama: İnsanlarda özellikle 40 yaş ve üzerindeki kadınlarda genellikle 21. çift kromozomda ayrılmama sonucu (23+X) ve (21+X) kromozomlu yumurtalar oluşabilir. Bu yumurtalar normal sperm (22+X) veya 22+Y) ile döllenebilir. Sonuçta oluşabilen,

• 43+XX kromozomlu dişi birey ölür.
• 43+XY kromozomlu erkek birey ölür.
• 45+XX kromozomlu Down sendromlu dişi birey oluşur.
• 45+XY kromozomlu Down sendromlu erkek birey oluşur.

Down sendromu (Mongolizm) ilk kez 1866’da John Langdon Down tarafından tanımlanmıştır. Süper dişi (44+XXX): Bu dişi bireyler 47 kromozomludur. Bu bireylerin bazıları normal fizyolojik görünümlü olup doğurgandır, bir çoğu ise kısırdır. Klinefelter sendromu (44+XXY): 47 kromozomludur. Bu özelliğe sahip erkek bireylerde üreme organları ve üreme kanalları bulunmasına karşın testisleri körelmiştir. Bu nedenle bu bireyler sperm üretemez.

Turner sendromu (44+X0): Bu bireyler 45 kromozomlu olup; üreme organları ve üreme kanalları olmasına rağmen yumurtalıkları körelmiştir. Genellikle kısır olup, parmakları kısa ve küttür. Bazılarının kulaklarının arka kısmında yelpaze şeklinde deri çıkıntıları vardır. Bu bireylerin genellikle zeka düzeyleri normaldir. Ayrıca 44+XYY = 47 kromozomlu erkek bireyler mayoz II sırasında kardeş kromatitlerin ayrılmaması sonucu oluşan 22+YY kromozom formüllü spermin normal bir yumurtayı döllemesi sonucu oluşur. Bu bireylere süper erkek denir. 44+Y0 = 45 kromozom formüllü bireyler yaşayamaz. İnsanların otozom ve gonozomlarında görülen anormal sayılar, bireyin fenotipinde değişikliklere neden olabilir.

Kromozom yapılarını daha rahat inceleyebilmek için “Kromozom Adlandırma Sistemi” ile sentromerlerin yeri ve büyüklükleri esas tutularak A, B, C, D, E, F, G olmak üzere 7 gruba ayrılmıştır. X ve Y kromozomları hariç geriye kalan 22 çift kromozom 1′ den 22′ ye kadar numaralandırılmıştır. Kromozomların bu sisteme göre numaralandırılıp sıralanmasına karyotip, bu karyotipin şematik olarak gösterilmesine idiyogram denir. Karyotip şemasında özel boyama metodları ile kromozomlar üzerinde bantlar gösterilmektedir. Bu bantlar kromozomların gruplanmasında ve kromozom anormalliklerinin tanımlanmasında yol göstericidir. İnsanlarda otozomlarda ayrılmama olayı en çok 13, 18, 21 ve 22. homolog kromozom çiftlerinde görülür. 21. çift homolog kromozomlarında oluşan ayrılmama olayı sonucu Down sendromu (mongolizm) ortaya çıkar. Bu sendroma sahip bireylerin damarları dar, gözleri çekik ve elleri büyüktür. Akciğer, kalp ve dolaşım bozuklukları vardır. Bu bireylerin boyu kısa olup, zeka düzeyleri normalden geridir.

b) Gonozomlarda Ayrılmama: Gamet oluşumu sırasında bazende gonozomlar birbirinden ayrılmadan aynı kutba gidebilir. Böyle bir durumda bir gamette iki gonozom bulunurken diğer gamette gonozom bulunmaz. Dişilerde gonozomlarda ayrılmama sonucu oluşabilen, (22+XX) kromozom formüllü yumurta, (22+X) kromozomlu sağlıklı spermle döllenirse 44+XXX kromozom formülüne sahip Süper dişi oluşur. (22+XX) kromozom formüllü yumurta, (22+Y) kromozomlu sağlıklı spermle döllenirse 44+X)(Y kromozom formülüne sahip Klinefelter erkek oluşur. (22+0) kromozom formüllü yumurta, (22+X) kromzomlu sağlıklı) spermle döllenirse 44+X0 kromozom formülüne sahip Turner dişi oluşur. (22+0) kromozom formüllü yumurta, (22+Y) kromozomlu sağlıklı spermle döllenirse oluşan 44+Y0 kromozom formüllü erkek birey doğmadan ölür.

Sevgili öğrencim, Kalıtımın Genel İlkeleri ünitesinde yer alan konuların son 7 yıla ait YGS – LYS sorularındaki yerlerine seninle bir göz atıp yorumLayalım. Bu ünite ile ilgili YGS -LYS soruları kesinlikle bilgi gerektiren sorular. Cinsiyete bağlı kalıtım ile ilgili bilgiler genellikle soy ağacında sorgulanması ve genellikle X’e bağlı çekinik özellik bakımından heterozigot bireyler sorulmuş sorulardır. Bağlı genler ve kalıtsal vawasyonlara ait sorulara çok yer verilmemiş. Eş baskınlık ile ilgili sorular çok az sayıda sorulmuş. Kan grubu ile ilgili sorulara az yer verilmiş. Sorular genellikle kan grubu genotiplerini irdeliyor. Eğer bu ünite ilgili soruları TYT – AYT’de çözebilmek istiyorsan, bol soru çözerek pratiğini geliştirmeli ve çeşitli soru tarzlarını tanımalısın. Bu konuda Okyanus Biyoloji 10. sınıf Özel ders Konseptli soru Bankası sana yardımcı olacaktır. Başarı hep seninle olsun…