Kalbin çalışma hızını etkileyen faktörler:

1. Sinirler ve hormonlar: Kalbin çalışması, omurilik soğanından çıkan ve birbirine zıt çalışan sempatik ve parasempatik sinirlerle denetlenir. Sempatik sinirler, heyecan ve korku anında adrenalin hormonu salgılayarak kalbin çalışmasını hızlandırır. Parasempatik sinirler ise dinlenme sırasında asetilkolin hormonu salgılayarak kalbin çalışmasını yavaşlatır. Parasempatik bir sinir olan vagus siniri de kalbin çalışmasını yavaşlatan bir sinirdir.

2. Vücut sıcaklığı: Ateşli hastalıklarda kalp atışı hızlanarak fazla ısı terlemeyle dışarı atılmaya çalışılır.

3. CO2 yoğunluğu: Kanda CO2 arttığında kanın pH’ı düşer. CO2 molekülü, solunum merkezi olan omurilik soğanını uyarır. Omurilik soğanı da kalbin çalışmasını hızlandırarak akciğere daha çok kan pompalanmasını sağlar. Böylece soluk alıp verme hızı arttırılarak COZ vücuttan dışarı atılır.

4. Kimyasal maddeler: Nikotin ve kafein gibi maddeler kalbin çalışmasını hızlandırır.  Mide, incebağırsak, kalın bağırsak, pankreas ve dalak, kanı karaciğer üzerinden kalbe gönderir. (kapı toplardamarıyla)

• Genel olarak bir organdaki kan başka bir organa gideceği zaman, önce kalbe gelir ve kalp bu kanı akciğere gönderip temizler, daha sonra diğer organlara gönderir. Örneğin böbrekteki kan karaciğere gidecekse, önce kalbe gelir oradan akciğere gidip temizlenir, sonra bir daha kalbe gelir ve kalp üzerinden karaciğere gönderilir.
• Karaciğer, hem atardamar (K.C atardamarı) hem de toplardamardan (Kapı toplardamarı) kan alabilen bir organımızdır. (Bu özellik kalp için de geçerlidir, kalp de koroner atardamarından ve toplardamarlardan kan alır)
• Üre yoğunluğunun en fazla olduğu damar karaciğer toplardamarıdır. Üre yoğunluğunun en az olduğu damar ise böbrek toplardamarıdır. Çünkü karaciğer amonyaktan üre sentezler, böbrek ise üreyi süzüp idrarla atar.
• Akciğer toplardamarı, Aort, karaciğer atardamarı ve böbrek atardamarındaki kanın bileşimi yaklaşık olarak aynıdır. Zaten bu damarların hepside temiz kan taşır. Kan, vücut organlarından geçtiğinde bileşimi değişir. Örneğin böbrekten geçtiğinde üre oranı değişir, akciğerden geçtiğinde oksijeni ve glikozu (akciğer kendi solunumunda glikozu kullanır) değişir.
• Akciğer atardamarı dışındaki diğer atardamarlar, Aort atardamarının uzantısı şeklindedir.

Çözümlü Örnek Test Soruları:

1. Kalbin çalışma hızını etkileyen faktörlerden biri sinir sistemidir. Otonom sinir sistemi, kalbin hızını artıran veya azaltan sinyaller gönderebilir. Buna göre, kalp hızını artıran sinir sistemi bölümü aşağıdakilerden hangisidir?

A) Parasempatik sinir sistemi
B) Somatik sinir sistemi
C) Sempatik sinir sistemi
D) Merkezi sinir sistemi

Cevap: C) Sempatik sinir sistemi

Çözüm: Sempatik sinir sistemi, vücutta “savaş ya da kaç” tepkisini yönetir ve kalp atış hızını artırarak vücudun daha fazla oksijen ve besin almasını sağlar. Parasempatik sinir sistemi ise tam tersi etki yaparak kalp hızını yavaşlatır.

---

2. Aşağıdakilerden hangisi kalbin çalışma hızını artıran faktörlerden biridir?

A) Düşük adrenalin seviyesi
B) Yüksek kan basıncı
C) Fiziksel egzersiz
D) Dinlenme ve uyku

Cevap: C) Fiziksel egzersiz

Çözüm: Fiziksel aktivite sırasında kaslar daha fazla oksijene ihtiyaç duyar. Bunu karşılamak için kalp daha hızlı atarak kan dolaşımını artırır. Egzersiz sırasında sempatik sinir sistemi aktive olur ve kalp atım hızı yükselir.

---

3. Kanın pH seviyesindeki değişimler kalp hızını etkileyebilir. pH seviyesi düştüğünde (asidik ortam), kalbin çalışma hızında nasıl bir değişiklik olur?

A) Artar
B) Azalır
C) Değişmez
D) Önce azalır, sonra artar

Cevap: A) Artar

Çözüm: pH seviyesinin düşmesi, yani kanın daha asidik hale gelmesi, kandaki karbondioksit miktarının arttığını gösterir. Bu durumda vücut, fazla CO₂’yi dışarı atmak için solunumu ve kalp atış hızını artırarak kan dolaşımını hızlandırır.

---

4. Adrenalin hormonu, kalp hızını etkileyen önemli hormonlardan biridir. Aşağıdakilerden hangisi adrenalin hormonunun etkilerinden biridir?

A) Kalp atış hızını artırmak
B) Kalp kaslarını gevşetmek
C) Kan basıncını düşürmek
D) Sindirim sisteminin hızlanmasını sağlamak

Cevap: A) Kalp atış hızını artırmak

Çözüm: Adrenalin, stres ve heyecan durumlarında böbrek üstü bezlerinden salgılanan bir hormondur. Sempatik sinir sistemini uyararak kalp atış hızını ve kan basıncını artırır.

---

5. Kalbin çalışma hızını etkileyen faktörler arasında vücut sıcaklığı da önemli bir yer tutar. Aşağıdaki durumlardan hangisi kalp hızının artmasına neden olur?

A) Vücut sıcaklığının düşmesi (hipotermi)
B) Oksijen miktarının artması
C) Vücut sıcaklığının yükselmesi (ateş)
D) Karbondioksit miktarının azalması

Cevap: C) Vücut sıcaklığının yükselmesi (ateş)

Çözüm: Ateş veya yüksek sıcaklık durumunda metabolizma hızlanır ve hücrelerin oksijen ihtiyacı artar. Buna bağlı olarak kalp atış hızı da artar. Öte yandan, düşük sıcaklıklar kalp hızını yavaşlatır.