Lgs 8. Sınıf Kader ve Evrendeki Yasalar Ders Notu

1. Kader Nedir?

Kader, sözlük anlamı olarak “ölçü, miktar, plan, takdir” demektir. İslam dininde ise kader, Allah’ın (c.c.) ezelden ebede kadar olacak her şeyi bilmesi, planlaması ve takdir etmesi anlamına gelir.

Kaderin Özellikleri:

• İlahi Plan: Kader, Allah’ın evreni ve içindeki her şeyi belli bir plan ve düzen içinde yaratmasıdır.
• Her Şeyi Kapsar: İnsanların doğumu, ölümü, rızıkları, mutlulukları ve üzüntüleri gibi her şey kader kapsamındadır.
• Özgür İrade ile Birlikte: İnsanlar, Allah’ın verdiği özgür irade sayesinde seçimler yaparlar ve bu seçimlerden sorumludurlar. Kader, insanın iradesini ve sorumluluğunu ortadan kaldırmaz.

2. Kaza Nedir?

Kaza, Allah’ın takdir ettiği şeylerin zamanı geldiğinde gerçekleşmesi anlamına gelir. Yani kaderde yazılı olan olayların meydana gelmesidir.

Kader ve Kaza İlişkisi:

• Kader: Planlama ve takdir etme aşamasıdır.
• Kaza: Bu plan ve takdir edilenlerin gerçekleşme aşamasıdır.

Örnek: Bir ağacın hangi toprakta, ne zaman ve nasıl büyüyeceği kader iken, ağacın tohumunun toprağa düşüp filizlenmesi kazadır.

Örneğin: Peygamberimizin 610 yılında peygamber olacağının önceden Allah tarafından planlanması kaderdir. 610 yılı geldiğinde Peygamberimize bu görevin verilmesi ise kazadır.

• “Geceyi ve gündüzü, Güneş’i ve Ay’ı yaratan odur Her biri bir yörüngede hareket etmektedir ” (Enbiya Suresi, 33. ayet)
•  “Gece ile gündüzün değişmesinde Allah’ın göklerde ve yerde yarattığı şey/erde sakınan bir kavim için elbette nice deliller vardır. ” (ayet)
• “O (Rabb) ki seni yarattı. Sana düzgün ve ölçülü bir biçim verdi. ” (İnfitâr Suresi, 7. ayet)

Allah, evrende var olmuş ve var olacak her şeyi bir ölçüye göre planlayıp, programlamıştır.

• Yağmurun yağması
• Karın yağması
• Bitkilerin oksijen üretmeleri
• Dünyanın Güneş etrafında dönmesi
• Canlıların üreme şekilleri
• Bitkilerin farklı çiçekler açması

gibi bütün olaylar hep kadere göre hareket ederler. Çünkü Allah yağmurun yağmasından tutunda en küçük bir yaprağın bile dalından düşmesine kadar bütün olayları bir kadere göre yaratmıştır.

Allah bu durumu şu ayetlerde açıklamaktadır:

• “Biz suyu gökten (belirlediğimiz) bir ölçüye göre indiriyor, sonra da onu yeryüzünde tutuyoruz…”(Mü’minün Suresi 18. ayet)
• “Biz her şeyi bir kadere (bir düzene, ölçüye, plana) göre yarattık. ” (Kamer Suresi, 49. ayet)

Allah, evrendeki denge ve düzeninin işleyişini koymuş olduğu bazı yasalara bağlamıştır

Bu yasalar:

• Fiziksel Yasalar
• Biyolojik Yasalar
• Toplumsal Yasalar

Fiziksel Yasalar

Fiziksel yasalar; madde, maddenin oluşumu, yapısı, değişimi ve maddeler arası ilişkilerle ilgili konularla ilgili olan yasalardır.

Fiziksel yasalar;

• Evrenin işleyişiyle ilgilidir.
• Evrendeki düzenle ilgilidir.
• Araştırma ve inceleme yoluyla anlaşılabilir.
• Deney ve gözlemle anlaşılabilir.
• Evrenseldir.
• Değişmez niteliktedir.

Bu yasalar sayesinde Allah’ın evrene koymuş olduğu eşsiz dengeyi daha iyi anlayabiliriz. Evrendeki varlıklar arasındaki ilişkileri, evrendeki var olan düzeni daha iyi anlamlandırabiliriz.

Fiziksel Yasalarla İlgili Ayetler

• “Onlara bir delil de gecedir ki biz ondan gündüzü sıyırıp çekeriz de birden karanlığa gömülürler. Güneş de (bir delildir onlara), akar gider yörüngesinde. İşte bu çok güçlü ve her şeyi bilen Allah’ın yaratmasıdır..” (Yasin Suresi, 37-40. ayetler)
• “Biz, rüzgârları aşılayıcı olarak gönderdik ve gökten bir su indirdik de onunla su ihtiyacınızı karşıladık. (Biz bunları yapmasaydık) siz onu (yeterli) suyu depolayamazdınız. ” (Hicr Suresi, 44. ayet)
• “Denizde yüksek dağlar gibi seyretmekte olan gemiler O’nun ayetlerindendir” (Şura Suresi, 32. ayet)
• “Güneş ve ay bir hesaba göre (hareket etmekte) dir. ” (Rahman Suresi, 5. ayet)

Fiziksel Yasalara Örnekler

• Mevsimlerin oluşması
• Gece-gündüzün oluşması
• Cisimlerin birbirlerini itip çekmeleri
• Suyun 100 derecede kaynaması
• Kaldırma kuvveti sayesinde gemilerin yüzebilmesi
• Yer çekimi olduğu için cisimlerin sabit kalabilmesi
• Gezegenlerin kendi yörüngelerinde hareket etmeleri
• Metallerin ısıtıldığında genleşmesi
• Kutuplarda buzulların oluşması

Biyolojik Yasalar

Biyolojik yasalar; canlıların yapısal özellikleri, oluşumu, üremesi ve gelişimi gibi konularla ilgilenen yasalardır. Allah, evrende yaratmış olduğu insan, hayvan ve bitkilerin işleyişini biyolojik yasalara bağlamıştır. Bu canlıların bütün özellikleriyle biyolojik yasalar ilgilenir.

Biyolojik Yasalar;

• Evrensel ve değişmez özelliktedir.
• Canlıların yapısal özellikleriyle ilgilidir.
• Canlıların üremesi ve beslenmesiyle ilgilidir.
• Deney ve gözlem yoluyla anlaşılabilirler.
• Bütün canlılar bu yasalara göre yaşamlarını sürdürürler.
• Canlıların kaderi bu yasalara bağlıdır.
• Bu yasalar sayesinde evrende bulunan bütün canlılar yaşamlarını sürdürerek nesillerini devam ettirebilmektedirler.

Biyolojik Yasalarla İlgili Ayetler

• “(Ey insanlar!) Biz sizi basit bir sudan yaratmadık mı? işte o suyu, belli bir süreye kadar sağlam bir yere yerleştirdik, sonra da ona ölçülü bir biçim verdik… ” (Mürselât Suresi, 20-23. ayetler)
• “Biz, rüzgârları aşılayıcı olarak gönderdik ve gökten bir su indirdik de onunla su ihtiyacınızı karşıladık. (Biz bunları yapmasaydık) siz onu (yeterli) suyu depolayamazdınız.” (Hicr Suresi, 22. ayet)
• “Allah bütün canlıları sudan yaratmıştır. Kimi karnı üzerinde sürünür, kimi iki a yakla yürür; kimi dört ayakla yürür Allah dilediğini yaratır, Allah şüphesiz her şeye Kadir’dir ” (Nur Suresi, 45. ayet)
• “Yeryüzüne bir bakmazlar mı! Orada her güzel çiftten nice bitkiler yetiştirdik.” (Şuara Suresi, 7. ayet)
• “O, insanı alaktan (embriyodan) yarattı. ” (Alak Suresi, 2. ayet)

Biyolojik Yasalara Örnekler

• Ayı, yılan ve kaplumbağa gibi bazı hayvan türlerinin kış uykusuna yatmaları
• Etçil ve otçul hayvanların çene yapılarının farklı olması
• Bütün canlıların üreme şekillerinin birbirlerinden farklı olmaları
• Bazı bitkilerin yapraklarının dört mevsim dökülmemesi
• Balıkların türlerinin tuzlu ve tatlı sularda yaşayabilmeleri
• Kanatlı olmasına rağmen bazı kuş türlerinin uçamaması
• Sonbahar geldiğinde bir çok bitkinin yaprağını dökmesi ve ilkbaharda tekrar yeşil olarak açması

Toplumsal Yasalar

Toplumsal yasalar; toplumsal oluşum, gelişim ve değişim konularıyla ilgili olan yasalardır. Bu yasalar olaylar arasındaki sebep—sonuç ilişkileriyle ortaya koyar. Örneğin adaletin hakim olmadığı toplumlarda birlik ve beraberlik bozulur. Toplumun huzuru kaçar.

Sanayileşen şehirler bu sanayileşme sonucu kırsal kesimden göçlerin yaşanmasına neden olur.

Böylece kırsal kesimin nüfus oranı azalırken, kentlerin nüfus oranları hızla artar.

Toplumsal Yasalar;

• Toplumlarda gelişen olaylar arsındaki neden-sonuç ilişkilerini ortaya koyar.
• Toplumsal gelişim, değişim ve geri kalmışlıkla ilgili konularla ilgilenir.
• Bu yasalar fiziksel ve biyolojik yasalar gibi kesin ve değişmez değildir.
• Bazı yönleriyle evrenseldir.

Toplumsal Yasalarla İlgili Ayetler

• “Onlar yeryüzünde gezip kendilerinden öncekilerin sonunun nasıl olduğuna bakmazlar mı?… ” (Fâtır Suresi, 44. ayet)
• ”(Öyle) Bir fitneden sakının ki aranızdan yalnız haksızlık edenlere erişmekle kalmaz (hepinize erişir)…” (Enfâl Suresi, 25. ayet)
• “Her toplumun (belirli) bir eceli vardır. Ecelleri geldiğinde onu ne bir an erteleyebilirler ve ne de bir an öne alabilirler” (A’râf Suresi, 34. ayet)

Sünnetullah

Toplumsal yasalar, Kur’an’da “sünnetullah” kavramıyla ifade edilir. Sünnetullah, Allah’ın kainata (evren) koymuş olduğu yasalara denir. Ancak, Kur”an—ı Kerim’de toplumsal yasalar da bu kavramla dile getirilir.

Bir ayette bu konu şu şekilde ifade edilir: “…Sen Allah ’ın yasasında (sünnetullahta) hiçbir değişiklik bulamazsın. Sen Allah ‘ın yasasında asla bir sapma da göremezsin. ” (Fâtır Suresi, 43. ayet)

Toplumsal Yasaların Özellikleri

• Gelir dağılımının adil olmadığı toplumlarda yoksulluğun artması
• Adaletin sağlandığı toplumlarda birlik ve beraberliğin oluşması
• Haksızlıkların yapıldığı toplumlarda barış ve huzurun bozulması
• Sanayinin geliştiği toplumların refah düzeylerinin daha yüksek olması
• Geri kalmış ülkelerde çocuk ölümlerinin oranlarının artması
• Yoksul toplumlarda ortalama yaşam süresinin daha kısa olması

Çözümlü Örnek Test Soruları

Soru 1: İslam’a göre kader kavramı ne anlama gelir?
A) Allah’ın insanların yaptığı her şeyi kontrol etmesi
B) Allah’ın her şeyi bir ölçü ve düzen içinde yaratması
C) İnsanın özgür iradesiyle yaptığı seçimler
D) Sadece insanların geleceğini bilmesi
Cevap: B
Çözüm: Kader, İslam’da Allah’ın evrende her şeyi bir ölçü ve düzen içinde yaratması anlamına gelir. Her şey Allah’ın koyduğu yasalara göre gerçekleşir.

Soru 2: Evrende var olan düzenin Allah tarafından belirlenmiş yasalarla sürdürülmesine ne ad verilir?
A) Kaza
B) İrade
C) Sünnetullah
D) Külli irade
Cevap: C
Çözüm: Sünnetullah, Allah’ın evrene koyduğu yasalardır ve evrendeki düzen bu yasalarla sağlanır.

Soru 3: Kader ile ilgili olarak insanların özgür iradesiyle yaptığı seçimlere ne ad verilir?
A) Külli irade
B) Cüz’i irade
C) Sünnetullah
D) Takdir
Cevap: B
Çözüm: Cüz’i irade, insanın özgür iradesiyle yaptığı seçimlerdir. İnsanın kaderi içinde yaptığı tercihlerin sorumluluğu kendisine aittir.

Soru 4: “Her insan kendi kazandığından sorumludur.” ayeti hangi kavramla ilgilidir?
A) Kader
B) Sünnetullah
C) Cüz’i irade
D) Külli irade
Cevap: C
Çözüm: Bu ayet, insanın özgür iradesiyle yaptığı seçimlerden sorumlu olduğunu ifade eder ve cüz’i irade ile ilgilidir.

Soru 5: İslam inancına göre Allah’ın her şeyi önceden bilmesi ve her şeye hükmetmesi hangi kavramla ifade edilir?
A) Kaza
B) Kader
C) Tevekkül
D) Cüz’i irade
Cevap: B
Çözüm: Allah’ın her şeyi önceden bilmesi ve her şeye hükmetmesi İslam’da kader kavramıyla ifade edilir.

Soru 6: Evrendeki düzenli hareketlerin Allah tarafından belirlenmiş yasalar doğrultusunda gerçekleştiğini ifade eden kavram nedir?
A) Kaza
B) Sünnetullah
C) Tevekkül
D) Cüz’i irade
Cevap: B
Çözüm: Evrendeki düzenli hareketlerin Allah’ın yasalarıyla sürdüğünü ifade eden kavram “sünnetullah”tır.

Soru 7: İnsanların özgür iradeleri ile yaptıkları seçimlerin sonuçlarıyla yüzleşmelerine ne ad verilir?
A) Külli irade
B) Cüz’i irade
C) Kaza
D) Sünnetullah
Cevap: C
Çözüm: Kaza, insanın yaptığı tercihlerin sonuçlarıyla karşılaşması anlamına gelir. İnsan özgür iradesiyle yaptığı her seçimden sorumludur.

Soru 8: Tevekkül etmek, İslam’a göre ne anlama gelir?
A) Allah’a güvenip sonucu Allah’a bırakmak
B) Hiçbir şey yapmadan beklemek
C) Tüm olayların kader olduğunu düşünmek
D) Kaderin insan kontrolünde olduğunu düşünmek
Cevap: A
Çözüm: Tevekkül, kişinin gerekli çabayı gösterdikten sonra sonucu Allah’a bırakması ve Allah’a güvenmesi anlamına gelir.