Jeolojik ve Jeomorfolojik Kökenli Ekstrem Olaylar

Deprem: Levha hareketleri sonucu yeryüzündeki kırıklı alanlarda görülen fay hatlarındaki gerilme, sıkışma ve bükülme olaylarına deprem denir.

Dünyadaki deprem alanlarının dağılımı ile,

• Aktif levha sınırlarının,
• Fay hatlarının,
• Volkanik faaliyetlerin,
• Volkanik şekillerin,
• Kırıklı dağların,
• Sıcak suların (kaplıca, ılıca ,gayzer)
• Jeotermal enerji potansiyeli yüksek bölgelerin,
• Termal (sağlık) turizm bölgelerinin,
• Genç oluşumlu alanların dağılımı birbirine paraleldir

Aktif Deprem Kuşakları dağılışı

Pasifik deprem kuşağı —> % 68’ i
Alp-Himalaya deprem kuşağı —> % 21’ i
Atlas okyanusu kuşağı —> % 11’ i

Dünyadaki deprem riskinin düşük olduğu yerler;

• yaşlı kara kütleleri
• eski kıta çekirdekleri
• eski jeolojik devirlerde oluşmuş (masifler) araziler
  Doğu Avrupa
• Kuzey Batı Avrupa
• Kanada
• Avustralya (Güney doğusu hariç)
• İskandinav Yarımadası
• Kuzey Asya
• Arap Yarımadası’nın kuzeyi

Depremin doğa, insan ve yapılar üzerindeki etkileri

• Can ve mal kaybı olur.
• Ulaşım aksar.
• Binalar zarar görür.
• Yangınlar çıkar.
• Altyapı sistemleri bozulur.
• Yeni fay hatları oluşur.
• Kütle hareketleri artar.
• Sağlık hizmetleri yetersiz kalır.
• Göç olayları artar.
• Akarsu yatakları değişir.
• Kıyı şeridi yer değiştirir.

Kütle Hareketleri (Heyelan)

Heyelan yeryüzünde çok yaygın olarak görülen ve sık aralıklarla meydana gelen bir kütle hareketidir.

Heyelanlara bağlı olarak ağaç ve bitkiler toprak tabakası ve anakara ile birlikte yerinden sökülerek yamaç aşağı taşınır.

Kütle hareketleri genel olarak düşme, kayma, akma veya bunlardan bir kaçının bir arada görülmesi olayıdır.

Heyelanı Etkileyen Faktörler

• Yağış miktarı
• Eğim
• Yer çekimi
• Toprak yapısı
• Tabakaların eğim doğrultusunda uzanması
• İnsanların yol, tünel, konut vb. yapıların etkisiyle doğal dengenin bozulması

Heyelanın Sonuçları

• can kaybı
• mal kaybı
• tarımsal hasar
• toprak kaybı
• mesken hasarı
• ulaşımın aksaması
• heyelan set göllerinin oluşması

Heyelandan korunma yolları

• Oluşmaya başladıktan sonra önlenmesi imkansızdır.
• Zararları en aza indirilebilir.
• Su kanalları açılarak suyun kolay akışı sağlanmalıdır.
• Eğimin fazla olduğu yerlere set koruyucu duvarlar örülmeli.
• Heyelan riskinin yüksek olduğu yerlere ulaşım yolları, yerleşim alanları ve sanayi tesisleri kurulmamalı, kurulu olanlar kaldırılmalı.