İRSALIMESEL

Birçok kişinin bildiği atasözlerini, çok ünlü özdeyişleri (vecizeleri) bir düşünceye delil göstermek için şiirde kullanmaktır. Düşüncenin ağır bastığı hikemî şiirlerde özellikle kullanılır.

Cihan-ara cihan içindedür arayı bilmezler
O mahiler ki derya içredür deryayı bilmezler

Yukarıdaki dizelerde şair, düşüncelerini özlü bir biçimde ve özdeyiş niteliğinde dile getirdiği için irsalımesel sanatı vardır.

NİDA

Cümlenin anlam ve akışını kuvvetlendirmek, vurguyu sağlamlaştırmak, ruhun heyecan ve elemlerini yansıtmak için yapılan seslenme sanatına verilen addır. Ey, eyvah, vah, ah” gibi seslenme edatları (ünlemleri) ile yapılır.

TARİZ

Alay etmek, yermek, iğnelemek, sitem ve şikâyette bulunmak maksadıyla, söylenen sözün tam tersini kastetmektir. Kısaca, sözle itiraz etmektir.

Bu ne kudret ki elifbayı okur ezberden

Yukarıdaki dizelerde “kudret” sözcüğü tam tersi anlamına gelecek şekilde kullanılarak karşıdaki kişinin alfabeyi bile ezberleyemeyecek nitelikte olduğu vurgulanmıştır.

TEDRİC [Derecelendirme]

Bir düşünceyi, duyguyu, hayali, durumu, heyecanı… derece derece yükselterek veya derece derece indirerek bir düzen içinde ifade etme sanatıdır.

TERDİT [Beklenmezlik Sanatı]

Bir fikri iki ihtimalle anlatma, bir sözü muhatabın beklemediği bir sonuçla bitirmektir. Terdit, okuyucunun dikkati, önemli bir şey söylenecekmiş gibi uyandırıldığı halde, sözü mizahla bitirme esasına dayalı bir sanattır.

Dişin mi ağrıyor
Çek kurtul
Başın mı ağrıyor
Bir çeyreğe bir aspirin
Verem misin
Korkma
Ölür gidersin

RÜCU

Bir fikri daha kuwetle belirtmek, duygu, düşünce ve heyecanın değişmelerini göstermek maksadıyla; önceki söylenen sözden, caymış gibi görünmektir.

Makber mi nedir şu gördüğüm yer?
Ya böyle reva mı ca—yı dilber?…
Bir tecrübedir bu, hiledir bu…
Yok, mahvıma bir vesiledir bu.