• İslâmiyet fetihlerle yayılırken alınan topraklarda yaşayan insanların da kültürlerinden faydalanıldı, böylece bilim ve düşünce alanında, büyük geliş meler ortaya çıktı.
• Abbasiler Dönemi’nde Yunan kültüründen yararlanılmış hatta birçok eser Arapçaya çevrilerek medreselerde okutulmuştur.

Uyarı: Bu durum Kur’an’a ters düşmeyen her türlü yenilik ve gelişmenin kabul edildiğinin göstergesidir.

DEVLET YÖNETİMİ

• İslam Devleti’nin kurucusu Hz. Muhammed’dir. Bu devlet, Hicret’ten sonra Medine başkent olmak üzere kuruldu.
• Hz. Muhammed’in vefatından sonra halef ya da halife denilen devlet yöneticileri seçildi. İlk dört halife seçimle geldiği için bu döneme “Hulefa-i Raşidin” ya da “Cumhuriyet Devri” dendi. Emevi halifesi Muaviye’nin oğlu Yezid’e halifeliği bırakmasıyla halifelik saltanat şeklinde devam etti.
• Hz. Ömer Dönemi’nde sınırların genişlemesi üzerine idari, adli, mali, askeri düzenlemeler yapıldı. Yönetimi kolaylaştırmak amacıyla ülke büyük illere ayrıldı, valiler ve kadılar atandı.
• Abbasiler Dönemi’nde ise, yönetimde ilk defa vezirlik makamı oluşturuldu. Divan kuruldu.
• İslam Devleti’nde sırasıyla Hz. Muhammed Dönemi’nden itibaren Medine, Hz. Ali Dönemi’nden itibaren Kufe, Emeviler de Şam, Abbasiler de Bağdat başkent olarak kullanıldı.

ORDU

• Hz. Muhammed ve Hz. Ebu Bekir dönemlerinde düzenli ve sürekli ordu yoktu. Ordu gönüllü mü­cahidlerden oluşuyordu. Bu dönemde ordudaki askerlerin tek gelir kaynağı elde edilen ganimetlerdi.
• İslam Devleti’nde ilk düzenli ordu Hz. Ömer zamanında kuruldu.
• Hz. Ömer fetihlerin sürekliliğini sağlamak için ilk defa ordugahlar kurdu. Fetihleri daha sistemli hale getirmek için de Divan-ı Cund’u (ordu divanı) kurdu. Ayrıca ordunun maaşını ve giderlerini kar­şılamak içinde ikta sistemini oluşturdu.
• İlk İslam donanması da Hz. Osman Dönemi’nde oluşturuldu.

DİN ve HUKUK

• İslamiyet öncesi çok karışık ve kötü durumda olan Arabistan, İslam dini ile düzenli, adaletli ve hoşgörülü bir yapıya ulaştı.
• İslâm Devleti’nde hukuk sisteminin kaynağı öncelikle Kur’an-ı Kerim sonra Hz. Muhammed’in hadisleri (sözleri) ve sünnetidir (davranışları).
• Zamanla farklı toplumlarla buluşan İslamiyet farklı yorumlanmış ve böylece farklı mezhepler ortaya çıkmıştır.

MALİYE

• İslam Devleti’nde ilk Beytü’l Mâl (devlet hazinesi) Hz. Muhammed Dönemi’nde kurulmuş ancak en geniş şekilde Hz. Ömer devrinde yenilenmiş­ tir.
• İlk devlet bütçesi yine Hz. Ömer Dönemi’nde dü­zenlenmiş ve hazinenin başına haznedar atanmıştır.
• İslam Devleti’nin gelir kaynakları ise; savaşlarda elde edilen ganimetlerin 1/5’i, Öşür ya da Aşar denilen ve Müslümanlardan alınan 1/10 ürün vergisi, Haraç adıyla gayri müslimlerden 1/5 oranında alınan ürün vergisi, yine gayri müslimlerden alınan Cizye (koruma) vergisi ve savaş esirlerinden alınan fidyedir.
• Diğer gelirler ise bağlı beylik ve devletlerin gönderdiği vergiler ve maden, tuzla, gümrük vergileridir.
• İlk İslam parası olan Dinar, Emevi halifesi Abdülmelik tarafından basıldı.

Uyarı: Böylece İslam Devletinde ekonomik birlik sağlanmıştır.

MİMARİ

• Arabistan’da İslamiyet öncesinde özgün bir mimari yoktu. Ancak yeni alınan bölgelerin kültürlerinden etkilenilerek yeni bir mimari anlayışı doğdu.
• İslam mimarisi Emeviler devrinde gelişti ve Hristiyan mimarisiyle yarışabilecek düzeye ulaştı. Osmanlı Devleti Dönemi’nde ise Hristiyan mimarisini geçti.

BİLİM ve SANAT

• İslamiyet bilime çok önem vermiştir. Hz. Muhammed’in “İlim Çin’de de olsa alınız, ilim sizin yitik malınızdır onu bulunuz”… gibi hadisleri bilime verilen önemi gösterir.
• İslam kültüründe en önemli bilim devleti Endülüs Emevileri ve Abbasilerdir. Her iki bölgede de yapılan bilimsel çalışmalar bugün dahi dünyaya fayda sağlamaktadır.
• Tıp, Astronomi, Kimya, Matematik, Tarih, Coğrafya, İslam devletlerinde gelişen pozitif bilimlerdir.
• Tefsir (Kur’anın açıklaması), Fıkıh (Hukuk), Kelam (Felsefe), Hadis… gibi dini ilimler de okutulurdu.
• İbn-i Sina (Tıp), Razi (Kimya), El Biruni (Coğ­ rafya), El Bettani (Astronomi), El Harizmi (Matematik), El Cebir (Cebir), İbnü’l Esir (Tarih) önemli bilim adamlarıdır.
• İslam Devleti’nde sanat yine İslami kurallara göre şekillendi. Putperestliğin yeniden canlanmasını önlemek isteyen devlet adamları insan resmi, heykelcilik… gibi sanatlara müsaade etmemiştir.
• Bu sanatların yasaklanması, Hat (güzel yazı), Tezhip (kitap süsleme), Oymacılık, Kakmacılık, Nakkaşlık (taş işlemeciliği, çinicilik… gibi) sanat dallarının gelişmesini sağladı.
• Putperestliğin tamamen unutulduğu Emeviler Dönemi’nde yeniden resim ve heykel sanatları canlandı. Bu durumun göstergesi olarak Emeviler dönemindeki Kasr-ül Hayr Sarayı, Abbasiler dönemindeki Balkuvara Sarayı gösterilebilir.