En az iki ismin aitlik ilgisiyle birbirine bağlanması ile oluşan söz öbeklerine isim tamlaması denir. İsim tamlamaları birer kelime grubudur. İsim tamlamaları, tamlayan ve tamlanandan oluşur.

Tamlayan: Tamlamanın yardımcı unsurudur. Tamlayan “-im, -ın, -in, -un, -ün, -nın, -nin, -nun, -nün” eklerini alabilir. Bu eklere ilgi veya tamlayan ekleri denir.

Tamlanan: Tamlamanın asıl unsurudur. İsim veya zamirler tamlanan görevinde kullanılabilir. Tamlanan “-im, -in, -i(si), -imiz, -iniz, -leri” eklerini alabilir. Bu eklere İyelik veya tamlanan ekleri denir.

tamlayan                           tamlanan
bahçe – nin                           kapı – sı
ben – im                                kalem – im

1. Belirtili isim tamlaması: Hem tamlayanı (-ın, -in, -un, -ün) hem tamlananı (-ı, -i, -u, -ü) ek almış olan isim tamlamasıdır.

“Evin kapısı açık kalmış.” cümlesinde altı çizili söz, belirtili isim tamlamasıdır.

Ev – in                       kapı – sı
tamlayan eki            tamlanan eki

Tamlayan          Tamlanan
Kalemin              rengi            solmaya başlamış.
Masanın             örtüsü          kirlenmiş

2. Belirtisiz isim tamlaması: Sadece tamlananı iyelik eki almış olan isim tamlamasıdır.

“çocuk ayakkabısı alacağız.” cümlesinde “çocuk ayakkabısı” sözleri belirtisiz isim tamlamasıdır. Bu tamlamada tamlanan “-(s)ı” iyelik ekini almıştır. “Çocuk ayakkabısı” sözü bir kelime grubudur.

Tamlayan    Tamlanan
Kapı              kolu              kırılmış.
Amasya        elması          çok tatlıdır.

3. Takısız isim tamlaması: Tamlayanı da tamlananı da ek almayan isim tamlamasıdır. Takısız isim tamlamalarında tamlayan, tamlananın neyden yapıldığını ya da neye benzediğini bildirir.

Mağazadan deri kemer almıştı. cümlesinde “deri kemer” takısız isim tamlamasıdır. Bu tamlamada tamlayan (deri), tamlananın (kemer) neyden yapıldığını bildirmektedir. Kemer, deriden yapılmıştır.

İpek saçları vardı çocuğun. cümlesinde ise “ipek saç” takısız isim tamlamasıdır. Burada tamlayan (ipek), tamlananın (saç) neye benzediğini bildirmektedir. Saç, ipeğe benzetilmiştir.

Not: Takısız isim tamlaması bugüne kadar sınavlarda sorulmamıştır. Bazı kaynaklar takısız isim tamlamasını sıfat tamlaması olarak kabul etmektedir.

Zincirleme isim tamlaması: En az üç ismin oluşturduğu isim tamlamasıdır. Bu tamlamada tamlayan, tamlanan ya da her ikisi kendi içinde bir tamlama olabilir.

Bahçe duvarının sıvası dökülmüş. cümlesinden “bahçe duvarının sıvası” zincirleme isim tamlamasıdır.

Okulun demir kapısı onarılıyor. cümlesinde “okulun demir kapısı” zincirleme isim tamlamasıdır.

Tamlayan                 Tamlanan
Bahçe kapısının       kilidi               bozulmuş.
Oturma odasının     kapısı             boyanmış.
Babamın                    yazı masası    çok düzenliydi.

Çözümlü Örnek Sorular

1. Belirtili İsim Tamlaması

Soru: Aşağıdaki cümlelerin hangisinde belirtili isim tamlaması vardır?
A) Şiir kitabı çok güzeldi.
B) Okul bahçesi rengârenkti.
C) Kapının kolu kırılmış.
D) Yaz tatili uzadı.

Çözüm:

• Belirtili isim tamlaması “-ın, -in, -un, -ün” eklerini alır.
• Cevap: C (“Kapının kolu” → tamlayan: “kapı-nın”, tamlanan: “kolu”)

İpucu: 🔑 “Tamlayan ek alıyorsa, belirtili tamlamadır!”

---

2. Belirtisiz İsim Tamlaması

Soru: “Gökyüzü mavisi rengi” ifadesindeki tamlama türü nedir?
A) Belirtili
B) Belirtisiz
C) Zincirleme
D) Takısız

Çözüm:

• Belirtisiz tamlamalarda tamlayan ek almaz.
• “Gökyüzü mavisi” → Tamlayan: “gökyüzü” (ek yok), Tamlanan: “mavisi”
• Cevap: B

İpucu: 🔑 “Tamlayan ek almıyorsa, belirtisizdir!”

---

3. Zincirleme İsim Tamlaması

Soru: Aşağıdakilerden hangisi zincirleme isim tamlamasıdır?
A) Şairin şiir kitabının kapağı
B) Deniz kenarı
C) Çocuk sesi
D) Tahta köprü

Çözüm:

• Zincirleme tamlamada en az iki tamlama iç içe geçer.
• A seçeneği: “Şair-in / şiir kitabı-nın / kapağı” (3 kelime, 2 tamlama)
• Cevap: A

İpucu: 🔑 “İki tamlama bir aradaysa, zincirlemedir!”

---

4. Takısız İsim Tamlaması

Soru: “Cam vazo” tamlaması için hangisi doğrudur?
A) Belirtili tamlamadır.
B) Takısız tamlamadır.
C) Zincirleme tamlamadır.
D) Belirtisiz tamlamadır.

Çözüm:

• Takısız tamlamalarda neyden yapıldığı veya neye benzediği belirtilir.
• “Cam vazo” → Vazonun camdan yapıldığı vurgulanıyor.
• Cevap: B

İpucu: 🔑 “Madde veya benzetme varsa, takısızdır!” (Örn: “altın yüzük”, “taş kalp”)

---

5. Karışık Tamlama Sorusu

Soru: “Kütüphane raflarının tozu” ifadesinde kaç tane isim tamlaması vardır?
A) 1
B) 2
C) 3
D) Hiçbiri

Çözüm:

1. “Kütüphane rafları” → Belirtisiz (tamlayan ek almamış)
2. “Raflarının tozu” → Belirtili (tamlayan: “raflar-ının”)

• Toplam 2 tamlama var.
• Cevap: B

İpucu: 🔑 “Kelime sayısı -1 = Tamlama sayısı” (Örn: 3 kelimede 2 tamlama)

---

Akılda Kalıcı İpuçları

1. Belirtili: Tamlayan “-ın/-in” alır. (Örn: “Arabanın anahtarı”)
2. Belirtisiz: Tamlayan eksizdir. (Örn: “Çiçek bahçesi”)
3. Zincirleme: İç içe en az iki tamlama. (Örn: “Okulun bahçe kapısı”)
4. Takısız: Malzeme veya benzetme içerir. (Örn: “Demir kapı”, “Gül yanak”)
5. Ayırt etme: “Tamlayan ek alıyor mu?” sorusunu sor!