Isı ve sıcaklık, birbirine karıştırılan ancak farklı anlamlara sahip iki önemli fiziksel kavramdır. Isı, enerji aktarımıyla ilgilidir ve bir maddeden diğerine aktarılabilir. Sıcaklık ise bir maddenin ne kadar sıcak ya da soğuk olduğunu gösteren bir ölçüdür. Isı ve sıcaklık arasındaki farkları anlamak, çevremizdeki birçok doğal olayı daha iyi kavramamıza yardımcı olur. Bu yazıda, ısı ve sıcaklık kavramlarını karşılaştırarak, aralarındaki temel farkları öğreneceğiz.

5. Sınıf Isı ve Sıcaklığın Karşılaştırılması Ders Notu

• Isı: Enerji aktarımıdır, sıcak maddeden soğuk maddeye geçer. Birimi joule (J)’dir.
• Sıcaklık: Bir maddenin sıcak veya soğuk olma derecesidir. Birimi derece Celsius (°C)’dir.
• Karşılaştırma: Isı enerji transferidir, sıcaklık ise enerji yoğunluğunun bir ölçüsüdür.

• Bir maddenin tüm taneciklerinin toplam enerjisine ısı denir.
• Bir maddenin tek bir taneciğinin ortalama hareket enerjisine ise sıcaklık denir.
• Isı, maddeler arasında sıcaklık farkından dolayı alınıp verilen bir enerji türüdür, sıcaklık ise bir maddenin soğuk ya da sıcak olduğunu gösterir.
• Sıcak bir maddeyi soğuk bir maddeden dokunarak ayırt edebiliriz, fakat ısısı hakkında kesin bir bilgi veremeyiz.
• Sıcaklıkları farklı iki madde arasında, sıcaklık farkından kaynaklanan enerji aktarımına ısı akışı denir.
• Hâl değişim sıcaklığında bulunmayan bir madde ısı kaybederse sıcaklığı azalır, ısı alırsa sıcaklığı artar.

Isı ve Sıcaklık Arasındaki Farklar:

Isı

• Maddeler arasında alınıp verilen bir enerji türüdür.
• Alınıp verilen ısı kalorimetre kabı ile hesaplanır.
• Isının birimi kalori (cal) ya da joule (j)’dür.
• Isı madde miktarına bağlıdır. Maddenin miktarı arttıkça ısısı da artar. Örneğin, bir sürahi su dışarıya bir bardak sudan daha fazla ısı verebilir. Bu nedenle sürahideki suyun ısısı daha fazladır.

Sıcaklık

• Bir enerji değil, göstergedir.
• Dolayısıyla alınıp verilemez.
• Sıcaklık termometre ile ölçülür.
• Sıcaklık birimi derece Celsius (°C)’tur.
• Bir maddenin sıcaklığı madde miktarına bağlı değildir. Örneğin, bir sürahideki sudan bir bardak su içildiğinde suyun sıcaklığı değişmez.

Çözümlü Örnek Test Soruları

1. Soru:
Aşağıdakilerden hangisi ısı ve sıcaklık arasındaki farklardan biridir?

a) Isı bir enerji türüdür, sıcaklık ise enerji değildir.
b) Sıcaklık bir enerji türüdür, ısı ise değildir.
c) Isı birimi derece, sıcaklık birimi jouledir.
d) Isı termometre ile ölçülür, sıcaklık ölçülemez.

Çözüm: Isı bir enerji türüdür ve joule ile ölçülür. Sıcaklık ise ısının bir göstergesidir ve termometre ile ölçülür. Sıcaklık birimi santigrat derece (°C) ya da kelvin (K) olabilir.
Cevap: a) Isı bir enerji türüdür, sıcaklık ise enerji değildir.

2. Soru:
Sıcaklık hangi aletle ölçülür?

a) Isıölçer
b) Termometre
c) Barometre
d) Kronometre

Çözüm: Sıcaklık, termometre ile ölçülür. Termometreler sıcaklığın yükselip alçalmasını gösteren bir ölçüm cihazıdır.
Cevap: b) Termometre

3. Soru:
Aşağıdaki ifadelerden hangisi doğrudur?

a) Isı, bir maddenin sıcaklık seviyesini gösterir.
b) Isı, bir enerji çeşididir ve sıcaklık değişimine neden olabilir.
c) Sıcaklık, maddeler arasında transfer edilebilir.
d) Isı ve sıcaklık aynı şeydir.

Çözüm: Isı, bir enerji türüdür ve sıcaklık değişimine neden olur. Isı, maddeler arasında transfer edilebilirken, sıcaklık bir maddeye özgü bir değerdir.
Cevap: b) Isı, bir enerji çeşididir ve sıcaklık değişimine neden olabilir.

4. Soru:
Isı birimi aşağıdakilerden hangisidir?

a) Santigrat derece
b) Joule
c) Kilogram
d) Litre

Çözüm: Isı, bir enerji türü olduğu için birimi jouledir.
Cevap: b) Joule

5. Soru:
Sıcaklık birimi aşağıdakilerden hangisidir?

a) Joule
b) Gram
c) Santigrat derece (°C)
d) Newton

Çözüm: Sıcaklık genellikle santigrat derece (°C) veya kelvin (K) ile ölçülür.
Cevap: c) Santigrat derece (°C)

6. Soru:
Isı ve sıcaklık arasındaki farklardan biri nedir?

a) Isı bir maddenin moleküllerinin toplam enerjisidir, sıcaklık ise moleküllerin hareket hızının bir göstergesidir.
b) Isı birimi derece, sıcaklık birimi jouledir.
c) Sıcaklık enerjidir, ısı ise sıcaklığı gösterir.
d) Isı ve sıcaklık arasında hiçbir fark yoktur.

Çözüm: Isı, bir maddenin moleküllerinin toplam enerjisini ifade ederken, sıcaklık, moleküllerin hareket hızının bir göstergesidir.
Cevap: a) Isı bir maddenin moleküllerinin toplam enerjisidir, sıcaklık ise moleküllerin hareket hızının bir göstergesidir.

7. Soru:
Bir bardak sıcak su ile bir sürahi sıcak suyun sıcaklıkları eşit olmasına rağmen, sürahinin daha fazla ısıya sahip olmasının nedeni nedir?

a) Çünkü sürahinin sıcaklığı daha yüksektir.
b) Çünkü sürahide daha fazla su olduğu için daha fazla enerji (ısı) içerir.
c) Çünkü bardakta suyun miktarı azdır.
d) Çünkü bardak ve sürahinin sıcaklıkları aynı olduğunda ısı farkı olmaz.

Çözüm: Isı miktarı, maddenin sıcaklığına ve miktarına bağlıdır. Sürahideki su miktarı daha fazla olduğundan, toplam enerji (ısı) miktarı bardaktan fazladır.
Cevap: b) Çünkü sürahide daha fazla su olduğu için daha fazla enerji (ısı) içerir.