İRAN – IRAK SAVAŞI (1980 – 1988)

1980 – 1988 yılları arasında Irak ve İran arasında yapılmış olan savaş, yaklaşık bir milyon kişinin ölümüne, 150 milyar dolar maddi hasara, her iki ülkede de ağır yıkımlara yol açmıştır. Irak’ın zaferleri ile başlayan savaş, İran’ın direnmesiyle yıpratma savaşına dönüşmüş ve Batılı ülkelerin çıkarlarına uygun şekilde galibi olmadan sonuçlanmıştır.

Sebepleri:

• İran’ın daha önce kaybettiği Şatt-ül Arap’ı geri almak istemesi
• Irak’taki Saddam Hüseyin Hükümeti’nin, İran’ın Irak’taki Şiileri hükümete karşı kışkırtmasından endişe etmesi
• İki ülke arasındaki adalar sorununun yaşanması

Savaş Öncesinde Irak – İran İlişkileri

• Soğuk Savaş boyunca Irak — İran ilişkileri iyi olmadı. 1969 Nisan ayında, Amerika Birleşik Devletleri’nin de desteğini alan İran Şahı, önemli bir su yolu olan ve 1937 yılı Irak — İran sınır antlaşması ile Irak’a bırakılan Şatt-ül Arap’ı geri almak istedi. Bu amaçla, güç gösterisi olarak gemilerini bölgeye gönderdi. 1970 yılında kesilen diplomatik ilişkiler, 1973 yılında tekrar kuruldu ve 1975’te bir antlaşma imzalandı. Buna göre iki ülke arasındaki sınır, su yolunun en derin noktasından geçecekti. Ayrıca İran, Irak’taki Kürtleri merkezi hükümete karşı desteklemeyeceğini taahhüt ediyordu. Fakat 1971 yılındaki silahlı çatışmalar sırasında İran’ın ele geçirdiği Körfez adalarından çekilmemesi, iki ülke arasındaki ilişkinin gelişmesine engel oldu.

• 1970’li yılları bitirip 1980’Ii yıllara başlarken Orta Doğu, üç büyük olaya şahit oldu:

– İran’da Şah’ın devrilmesi
– Sovyet Rusya’nın Afganistan’ı işgali
– Irak — İran Savaşı

• Bu üç olay, Orta Doğu’nun stratejik yapısını da değiştirmiştir. Bu büyük değişmenin başlangıcını, İran’da Şah’ın devrilmesi ve yerini bambaşka bir rejimin ve aynı şekilde farklı bir dış politikanın alması oluşturmuştur.
• Sekiz yıl süren bu savaş 1988 Ağustos ayında yapılan ateşkes ile sonlandı. Ancak Birleşmiş Milletler gözetiminde yapılan barış görüşmelerinden sonuç alınamadı.
• İran, görüşmeler için ön koşul olarak topraklarındaki tüm Irak askerlerinin çekilmesini isterken, Irak Şatt-ül – Arap su yolu üzerinde ortak denetim kurulmasında ısrar etti. İki ülke arasındaki barış, ancak Irak’ın Kuveyt’i 1990 Ağustos ayında işgali ve ABD ile savaşa tutuşma korkusuyla İran’dan aldığı toprakları geri vermesiyle gerçekleşti.