İnsanlar doğal çevreden yararlanırken çevre üzerinde çeşitli değişiklikler yapmaktadır. Bu değişiklikler her zaman olumlu yönde olmamaktadır. İnsan müdahaleleri bazen çevre üzerinde bozulmalara yol açar. Doğanın bilinçsiz kullanımı çevre sorunlarının artmasına neden olmuştur. Özellikle fosil yakıtların kullanımın gün geçtikçe anması, hava, su ve toprak kirliliğinin artmasına neden olmuştur.

İnsanoğlunun doğal çevre üzerinde etkisinin arttığı ilk dönem Tarım Devrimi’dir. Tarım Devrimi ile insanoğlu toplayıcılıktan üreticiliğe geçmiştir. Bunun için yiyebileceği bitki ve hayvan türlerini yetiştirmeye çalışıp, diğerlerini ortadan kaldırmaya çalışmıştır. Böylece doğadaki bazı bitki ve hayvan türlerinin nesli ortadan kalmıştır. Doğal çevre üzerindeki ikinci büyük etki Sanayi Devrimi’yle gerçekleşmiştir. Sanayi Devrimi’nin ortaya çıkardığı kitlesel üretim ile birlikte insanların doğal kaynaklardan yararlanma kapasiteleri anmıştır. Dünya nüfusunun da hızlı bir şekilde artmasıyla ormanlar, akarsular, göller, madenler gibi doğal kaynaklar eskisine göre daha büyük ölçüde kullanılmıştır. Doğal kaynakların hızlı ve büyük ölçekteki bu kullanımı doğal denge üzerinde büyük olumsuzluklara neden olmuştur.

1. İnsanın Atmosfere Etkisi

18. yüzyıldaki Sanayi Devrimi’yle başlayan hava kirliliği, 20. yüzyılda nüfus artışı ve sanayinin gelişmesiyle daha büyük boyutlara ulaşmıştır. Bu dönemde artan enerji ihtiyacı büyük ölçüde fosil kaynaklardan karşılanmaya çalışılmıştır. Özellikle sanayinin yoğunlaştığı alanlarda kirlenme çok daha fazladır. Sanayi tesislerinin bacalarından çıkan gazlar ve termik santraller hava kirliliğine, bu hava kirliliği havadaki nemle karışarak asit yağmurlarına neden olmaktadır. Asit yağışları ise gerek doğal ortama gerekse beşeri yapıya (başta tarihi eserlere) büyük zararlar vermektedir.

Fosil yakıtların aşırı kullanılması havadaki karbondioksit oranını arttırmaktadır. Bu da atmosferin ısı tutma kapasitesini arttırarak küresel ısınmaya neden olmaktadır. Küresel ısınmada yaşanan artış ise buzulların erimesine ve iklimlerin değişmesine neden olmaktadır.

2. İnsanın Hidrosfere Etkisi

Yeryüzünden buharlaşan sular, atmosfer içerisinde yoğunlaşarak tekrar yeryüzüne döner. Su canlılar için hayati öneme sahiptir. Canlılar suyu kullandıktan sonra tekrar doğaya verirler. Ancak insanlar su döngüsüne olumsuz etkide bulunurlar.

İnsanoğlu binlerce yıldır su kaynaklarını kullanmaya çalışırken yeraltı su seviyesinin düşmesine yada nehirlerin yönünün değişmesine neden olur. Nehirler üzerine kurulan barajlar nehrin akışının değişmesine neden olurken o bölgedeki canlı çeşitliliğini de etkiler. Nehirlerin yukarı çığırlarına yumurtalarını bırakacak balıklar bu yolculuğunu tamamlayamaz ve nesilleri azalmaya başlar.

Nehirlerin tarımsal sulamada kullanılmasıyla bu nehirlerle beslenen göller kurumaya başlar. Özellikle Aral Gölü bu durumun en önemli örneğidir. Seyhun ve Ceyhun nehirlerinin tarım alanlarına yönlendirilmesiyle Aral Gölü bugün tamamen kurumuştur. Türkiye’de Göller Yöresinde bulunan birçok karstik göl tarım alanı kazanmak için kurutularak ortadan kaldırılmıştır.

İnsanların sular üzerindeki en büyük olumsuz etkisi kirliliktir. Sanayi tesislerinden çıkan atık sular, evlerden kaynaklanan atık sular ve tarım alanlarından dönen sular yeraltı ve yerüstü sularında kimyasal kirliliğe yol açar. Özellikle evlerden kaynaklanan deterjanlar ve tarım alanlardan dönen gübreli sular akarsu ve göllerde yosunların çoğalmasına neden olarak, bu suların içerisinde oksijenin azalmasına neden olur. Kırmızı su çiçeklenmesi denen bu olaya bağlı olarak sularda canlı yaşamı azalır. Termik ve nükleer santrallerden kaynaklanan sıcak sular, soğutulmadan nehir ve göllere verildiğinde ısı kirliliğine yol açmaktadır.

Denizler içerisinde petrol aramaları da kirliliğe neden olur. Meksika Körfezi’nde bir petrol arama platformunda 2010 yılında meydana gelen bir kazada yaklaşık 3 ay boyunca 62 bin varil körfeze sızmış ve büyük bir çevre felaketine neden olmuştur. Yine petrol tankerlerinin yaptığı kazalarda büyük deniz kirliliğine neden olabilmektedir.

3. İnsanın Litosfere Etkisi

İnsanoğlu tarım, yerleşme, ulaşım, madencilik ve enerji üretmek için litosfer üzerinde büyük değişimler yapmaktadır. Özellikle yeni tarım arazisi kazanmak için yamaçlar taraçalandırılıp jeomorfolojik görünüm değiştirilmektedir. Yine göller ve bataklıklar kurutulmakta veya deniz doldurularak arazi kazanılmaya çalışılmaktadır.

Gün geçtikçe şehirlerin büyümesiyle büyük kazılar yapılmış ve litosferin görünümü değiştirilmiştir. Özellikle otoyol inşaatlarında dev tüneller, viyadükler ve yol yarmalarıyla arazinin görünümü büyük ölçüde değiştirilmektedir.

Madencilik ve enerji kaynakları elde etmek için litosferde çok büyük değişiklikler gerçekleşmektedir. Özellikle açık madencilik faaliyetinde dağların üstü tıraşlanarak açılmakta ve litosfer üzerinde büyük çukurlar azılmaktadır. Bir baraj inşaatı sırasında ise vadilerin önü dev setlerle kapatılmaktadır.

4. İnsanın Biyosfere Etkisi

İnsanlar ihtiyaçlarını karşılamak, yerleşme ve sanayi tesisleri kurmak için ormanları tahrip etmektedir. Bu da ormanlarda yaşayan bazı canlıların neslinin tükenmesine neden olmaktadır. Yine bazı hayvanların derisi ya da boynuzları için avlanması bu hayvanların neslinin tükenmesine neden olmaktadır.

İnsan; besin ihtiyaçlarını karşılamak, yeni yerleşme alanları açmak ya da sanayi tesisleri kurmak için ormanları tahrip etmektedir. İnsanın yapmış olduğu bu müdahaleler, ekosistemde dengeyi sağlayan bazı hayvan ve bitki türlerini yok etmiştir. Günümüzde nesli tükenme tehlikesi ile karşı karşıya olan bazı canlı türleri bulunmaktadır.

Yangınlar, hayvan otlatma, tarla açma ve odun ihtiyacının karşılanması sonucunda orman alanlarının zarar görmesi olayına orman tahribi denir. Her yıl meydana gelen yüzlerce orman yangını ile de binlerce hektar orman yok olmaktadır.

İnsanların kültüre aldıkları bitki ve hayvanlar diğer türlere karşı korunup sayıları artarken, diğer canlı türleri azalmakta yada nesilleri tükenmektedir.