İNSAN İRADESİ VE KADER

Külli İrade: Allah’ın sonsuz gücü ve iradesidir. Güneş sistemlerinin işleyişi, mevsimlerin oluşumu, insanın bir anne ve babaya sahip olması, ölümlü olması ve ten rengi gibi değiştiremeyeceği fiziki özellikleri külli irade kapsamında gerçekleşir.

Cüz-i İrade: İnsanın sınırlı iradesidir. Bu irade nedeniyle insan, yaptıklarından sorumludur. Çünkü insana akıl ve irade verilmiştir.

Özgürlük: Herhangi bir sınırlama veya zorlama olmadan düşüncelerini ifade edebilme, iyi veya kötü yönde istediği gibi davranabilme durumudur. İnsanın irade sahibi, akıllı ve özgür olması onun davranışlarında sorumlu olması anlamına gelir.

Sorumluluk: Bir insanın bir işi yapması veya yapmaması konusunda hesap vermek zorunda olduğu iş ve davranışlardır. İnsan, aklını kullanmaktan ve kendisine gönderilen ilahi emirlere uymaktan sorumludur.

İnsanın aklı, seçimlerini etkiler. İnsan, aklıyla doğruyla yanlışı, iyiyle kötüyü ayırt edebilir. Bu yüzden kader, insanın akıl sahibi, özgür ve sorumlu olması ile yakından ilgilidir. Kur’an’da insana akıl verildiği hatırlatılır ve bu aklı kullanması gerektiği birçok yerde ifade edilir.

• Kader, bireyin kontrolü dışında gelişen, önceden belirlenmiş olayları ifade ederken,
• İrade, bireyin bilinçli olarak yaptığı seçimleri ifade eder.

AYET

“O, yaşatan ve öldürendir. Gecenin ve gündüzün değişmesi onun eseridir. Aklınızı kullanmıyor musunuz?” (Müminun suresi, 80)

İnsanın karşılaştığı birçok sıkıntı ve musibet, çoğunlukla düşüncesizce hareket etmesinin bir sonucudur. Allah, insana hareket edebileceği geniş bir özgürlük alanı vermiştir. Allah, doğru ile yanlışın ne olduğunu vahiyle insana bildirmiştir. İkisi arasındaki seçimi insanlar özgür iradeleriyle yaparlar. Bu nedenle de yaptıklarından sorumlu tutulurlar. İnsanın Allah’a, kendine, ailesine ve yaşadığı çevreye karşı birçok sorumluluğu vardır.