Karahanlılar Dönemi

Karahanlılar ilk Türk-İslam eserlerini vermişlerdir. Bunlar,

1. Kaşgarlı Mahmut → Divan-ı Lügat’it Türk

• Orta Asya Türk kültür ve uygarlığı konularında önemli bilgiler vermiştir.
• Türkçeye ait bütün lehçelerin yer aldığı ilk sözlüktür. Ayrıca ilk Türk dünya haritası bu eserde yer almıştır.
• Türkçenin zenginliğini ortaya koymak ve Araplara Türkçeyi öğretmek amacıyla yazılmıştır. (Milliyetçilik fikri)

2. Yusuf Has Hacib → Kutadgu Bilig

• İdeal devlet yönetiminin anlatıldığı ilk siyasetnamedir.
• Devlet adamlarına öğütler vermektedir.
• Türk – İslam tarihinin ilk yazılı edebi ürünüdür.
• Mutluluk veren bilgi anlamına gelmektedir

3. Edip Ahmet Yükneki → Atabet’ül Hakayık

• Ahlaki öğütlerin yer aldığı bir eserdir.
• Gerçeğin eşiği anlamına gelmektedir.

4. Hoca Ahmet Yesevi → Divan-ı Hikmet

• Türk tasavvuf edebiyatının ilk örneği sayılmaktadır.
• Ahlaki öğütler içeren didaktik özellikte yazılmıştır.

Uyarı: Karahanlılar Türk – İslam devletlerinde sözlü edebiyatın ilk ürünü olan Türklerin İslamiyete geçişini anlatan Satuk Buğra Han Destanını da ortaya koymuşlardır.

Gazneliler Dönemi

Firdevsi’nin Gazneli Mahmut’a sunduğu Şehname en önemli eserdir.

Büyük Selçuklu Devleti

• Sultan Melikşah’tan itibaren yazar ve şairler korunmuştur.
• Ömer Hayyam’ın Rubaileri ile Enveri’nin Kasideleri, Oğuzname, Battalname önemli eserleridir.
• Ayrıca Nizam’ül Mülk’ün kaleme aldığı devlet yönetimi ile deneyimini aktardığı Siyasetname adı verilen bir eser mevcuttur.

Türk İslam Devletlerinde Bilim ve Eğitim