İlk Türk Devletleri ve Komşuları konu anlatımı özet 9. sınıf tarih ders notu

Avarların tarihi, Asya ve Avrupa dönemleri olarak ikiye ayrılır.
Avarlar, 6. yüzyıl sonlarında bugünkü Moğolistan’da bir devlet kurmuşlardır.
558 yılında Sibir Devleti’ni ortadan kaldıran Avarlar, Karadeniz’in kuzeyinden geçerek bu günkü Romanya’ya girmiş ve Bizans İmparatorluğu’yla sınır komşusu olmuşlardır.
560 yılında Macaristan’a yerleşen Avarlar, Orta Avrupa’da Bayan Han liderliğinde büyük bir devlet kurmuşlardır.
Avarların en önemli askeri faaliyeti, 619 ve 626 yıllarında İstanbul’u kuşatmaları olmuştur.

Hazarlar, VII. – X. yüzyıllar arasında Karadeniz’in kuzeyindeki düzlüklerde bir devlet kurdular.
Hazarlar, dini hoşgörüleri, ticarete verdikleri önem ve devlet teşkilâtları ile tanınırlar.
Hazarlar, 630 yılında Doğu Göktürk Devleti’nin yıkılması sonucu bağımsız bir devlet haline geldiler ve Hazar Hakanlığı’nkurmuşlardır.
Hazarlar, VII. ve IX. yüzyıllar arasında güçlü ordularıyla, bulundukları bölgede huzuru ve ulaşım güvenliğini sağladılar. Hazarların bu dönemi, “Hazar Barışı Çağı” olarak adlandırılmıştır.
Hazarlarda özellikle hükümdar ailesi ve yöneticiler arasında Musevilik yayılmıştır.
Hazarlar, 10. yüzyılın ikinci yarısından itibaren zayıflamaya başlamışlardır.

Orta Avrupa’yı terk eden Avrupa Hunları, doğuya yönelen Türk topluluklarının Karadeniz kuzeyine gelerek burada Ogur Türkleri ile karışmasıyla “Bulgar” adıyla anılmaya başlanan toplumdur.
Doğu Göktürk Devleti’nin 630 yılında yıkılması ve Avar hâkimiyetinin zayıflaması sonucu Kubrat Han liderliğinde Bulgarlar bağımsız oldular.
Tuna Bulgar Devleti, yönetiminde Tuna boylarına gelen Bulgarlar, 679 yılında Tuna Bulgar Devleti’ni kurdular.
Avarlardan sonra Bizans’ı kuşatan ikinci Türk milletidir.
Omurtag Han (814 – 831) zamanı, Tuna Bulgar Devleti’nin en güçlü dönemi oldu.
Boris Han’ın (852 – 889) 864 yılında resmen Hıristiyanlığı kabul etmesi sonucu Tuna Bulgarları, giderek Türklük özelliklerini kaybettiler.
Büyük Bulgar Devleti’nin parçalanması üzerine, Bulgarlar, İtil-Çolman (Kama) bölgesine çekilmiş ve İtil (Volga) Bulgar Devleti’ni kurmuşlardır.
Yerleştikleri toprakların verimli olması, ticareti iyi bilmeleri İtil Bulgarlarının, güçlü bir devlet olmasını sağlamıştır.
Bulgar tüccarlarının, Hazar ülkesinde Müslüman tüccarlarla karşılaşmaları, İtil Bulgarlarının X. yüzyıl başında İslâm dinini benimsemelerinde etkili oldu.
Günümüzdeki Kazan Türkleri, İtil (Volga) Bulgarlarının soyundan gelmektedirler.

Kırgızlar günümüze kadar varlıklarını devam ettiren en eski Türk kavimlerinden biridir.
Kırgızlar, Kök Türkler ve Uygurların hâkimiyetinde yaşamışlardır.
840’da Orhun bölgesine girerek, Uygur Devleti’ni yıkıp kendi devletlerini kurmuşlardır.
1207 yılında da Cengiz Han, Kırgızları kendine bağlamıştır.
Kırgızlar, Moğol hâkimiyeti altına giren ilk Türk kavmi olmuşlardır.
Yenisey Yazıtları ile Manas Destanı, Kırgızlar dönemine âittir.

Büyük Hun İmparatorluğu’na bağlı topluluklardan biri olan Sibirlerin (Sabarlar) ana yurtları, Tanrı dağlarının batısı ile İli Nehri arasındaki bölgeydi.
Asya’nın kuzeyindeki topraklar için kullanılan “Sibirya” adı, Sibirlerden gelmektedir.

630 yılında Doğu Göktürk Devleti yıkılınca, Türgişlerin başına geçen Baga Tarkan, kısa zamanda bütün On-Oklar’ı hâkimiyeti altına almış, Balasagun’u ele geçirerek bu şehri başkent yaptı.
Su-lu Kağan zamanında Araplar ile Türgişler karşı karşıya gelmiş, Müslüman Arapların ilerleyişi durdurulmuştur.
Türk tarihinde ilk defa kendine özgü bir parayı basan Türk devleti Türgişlerdir.

Karluklar, Kök Türklerin bir koludurlar.
751 yılında, Araplar ile Çinliler arasında meydana gelen Talas Savaşı’nda Müslüman Arapların yanında yer alan Karluklar, Çin’in yenilgiye uğratılmasını sağladılar.
Karluklar, 766 yılında Türgişler Devleti’ne son vererek Balasagun merkezli kendi devletlerini kurmuşlardır.
Karluklar, İslâmiyet’i kabul eden ilk Türk topluluğu oldular.

Ugorların ve Onogurların zamanla karışması sonucu, Macar kavmi meydana geldi.
Macarlar, Peçeneklerin baskısı sonucu batıya doğru göç etmiş ve Macarların başında Arpat liderliğinde Macaristan’a gelerek yerleşmiş, Avrupa’nın dört bir yanına akınlar yapmışlardır.
10. yüzyıl sonlarında Hıristiyanlığı kabul eden Macarlar, zamanla Türklük özelliklerini kaybettiler.

Tarihleri boyunca boy teşkilâtı içinde kalan Peçenekler, savaş anlarında birleşmişler, ancak bir devlet kuramamışlardır.
Peçeneklerin en önemli tarihsel rolleri, Rusların güneye inerek Karadeniz’e ulaşmalarını önlemek olmuştur.

Oğuzlar, Türk milletinin en kalabalık ve tarihte en önemli rolü oynayan koludur.
Medeniyet alanında diğer devletlere göre hayli ileri durumda olan Oğuzlar, taşıt araçları yapımı gibi birçok alanda ilerlemeler kaydetmişlerdir.
Oğuzlar, birçok devletler ve beylikler kurmuşlardır.
10. yüzyılda İslâmiyet’i kabul eden Oğuzlara, Müslüman Türk anlamına gelen “Türkmen” ismi verilmiştir.
Hazar Denizi ile Aral Gölü arasındaki topraklara yerleşen Oğuzlar, burada Oğuz-Yabgu Devleti’ni kurdular.
Bizans ordusu içinde Malazgirt Savaşı’na katılan Uzlar, savaş sırasında Peçeneklerle birlikte Selçuklu ordusuna katıldılar ve savaşın kazanılmasında önemli rol oynadılar.

Kıpçaklar, Rusların Karadeniz’e inmelerini engellemiş, Balkanların Slâvlaşmasını geciktirmişlerdir.

Kırgızlar, Ötüken’e egemen olan son Türk boyudur.
Türgişler tarihte kendi bastıkları (milli) parayı ilk kez kullanan Türk devletidir.
Sabarlar, Sibirya’ya ismini veren Türk boyudur.
Avarlar, tarihte İstanbul’u ilk kez kuşatan Türk devletidir.
Hazarlar, Musevilik’i kabul eden tek Türk devletidir.
Kırgızlar, dünyanın en uzun destanı olan Manas Destanı’nı meydana getiren topluluktur.