Osmanlı Devleti kurulduktan sonra fetih hareketleri büyük ve korunaklı şehirlere dayanmıştı. Büyümenin sürdürülebilmesi için stratejik, ekonomik ve siyasi önemi olan yerlerin alınması mevcut düzensiz kuvvetlerle ya uzun sürüyor ya da mümkün olmuyordu. Bursa’nın 10 yılda fethedilmesi düzenli ve sürekli orduya ihtiyacı açıkça ortaya koymuştur.
Osmanlı Devleti’nin sürekli ve düzenli orduya geçmesinde;
- Kale ve şehir kuşatmalarının uzun sürmesi
- Geçici kuvvetlerin vaktinde savaşa gelememesi
- Aşiret kuvvetlerinin uzun süren muhasaralara dayanamaması
- Savaş zamanlarında toplanan askerî zümrelerin dağınık ve askerî disiplinden yoksun olması
- Devamlı savaşa hazır, yaya ve atlı kuvvetlerin bulundurulmasının zorunluluk hâline gelmesi
- Beylikten çıkıp güçlü bir devlet hâline gelmek için düzenli bir orduya ihtiyaç duyulması
gibi durumlar etkili olmuştur.
İlk düzenli birlikler, Orhan Bey’in hükümdarlığı döneminde Vezir Alaeddin Paşa ve Bursa Kadısı Çandarlı Kara Halil’in teklifleri doğrultusunda Bursa’nın fethinden sonra “yaya ve müsellemler” adıyla kurulmuştur.
Yaya ve Müsellem Askerlerin Özellikleri
- Vezir Çandarlı Kara Halil tarafından Türk gençleri arasından seçilmiştir.
- Biner kişilik gruplar hâlinde teşkilatlanmıştır.
- Yaya (piyade) sınıfında her on kişiye bir onbaşı, her yüz kişiye bir yüzbaşı tayin edilmiştir.
- Müsellem (atlı) birliklerde her otuz kişi bir ocağı meydana getirmiştir.
- Savaş zamanında bu gençlere önce birer, daha sonra da ikişer akçe gündelik verilmiştir. Savaşın olmadığı zamanlarda ise ziraat yapmak üzere kendilerine toprak tahsis edilen yaya ve müsellemler vergilerden muaf tutulmuştur.
- Yaya ve müsellemler, Orhan Bey döneminde hassa ordusu sayılmış ve fetihleri hızlandırmıştır.
- XV. yüzyılın ortalarına kadar fiilen silahlı hizmette bulunmuş olan yaya ve müsellemler, Kapıkulu Ocaklarının gelişmesiyle yerlerini onlara bırakmıştır. Bundan sonra Osmanlı askerî teşkilatının geri hizmetinde yer alan yaya ve müsellemler; askerî amaçlı köprü ve yol yapımı, kale tamir ve inşası, hendek kazımı gibi işlerde kullanılmıştır.
