İLK ÇAĞ ANADOLU MEDENİYETLERİ

1. HİTİTLER (MÖ 1700 —  700)

Orta Anadolu’ya egemen olan Hititlerin başkenti Hattuşaş’tır.

• Başlangıçta feodal beyliklerden oluşurken, zamanla merkeziyetçi bir idari örgütlenme oluşturmuşlardır.
• Kralları aynı zamanda başkomutan ve başrahiptir.
• Kralın yetkileri soylulardan oluşan Pankuş Meclisi tarafından sınırlandırılmıştır.
• Kraldan sonra en yetkili kişi Tavananna adı verilen kraliçedir.
• Çivi yazısı ve hiyeroglif yazısını kullanmışlardır.
• Tanrılarına hesap vermek için tuttukları yıllıklar (anallar), tarafsız tarih yazıcılığının ilk örnekleridir.
• Heykelcilik ve kabartmacılık gelişen sanat dallarıdır.
• Hitit ülkesi çok tanrılı bir inanca sahip olduğu için “Bin tanrı ili” olarak anılmıştır.
• Mısırlılarla Suriye egemenliği için yaptıkları Kadeş Savaşı sonrası imzalanan Kadeş Antlaşması, tarihin bilinen ilk antlaşmasıdır.

Önemli Eserleri

• Yazılıkaya ve İvriz Kabartmaları
• Kadeş Antlaşması
• Anallar
• Çatalhöyük ve Alacahöyük yerleşimleri

Önemli Siyaset, Bilim ve Kültür İnsanları

• Labarna (Kral)
• Telepinuş (Kral)

2. FRİGYALILAR (MÖ 800 — 676)

• Orta Anadolu’ya egemen olan Friglerin başkenti Gordiyon’dur.
• Tarımı korumak ve geliştirmek için özel kanunlar koymuşlardır.
• İlk hayvan hikayelerini (fabl) oluşturmuşlardır.
• Dokumacılık alanında gelişmişler ve “tapates” adı verilen kilimler dokumuşlardır.
• Maden işlemeciliği, ağaç oymacılığı ve dokumacılıkta gelişmişlerdir.
• Fibula denilen çatal iğneyi bulmuşlardır.
• Bereket tanrıçası Kibele’yi ana tanrıça kabul etmişlerdir.

Önemli Eserleri

• Tapates (Kilim, halı)
• Gordion ve Midas yerleşimleri

Önemli Siyaset, Bilim ve Kültür İnsanları

• Gordios (Kral)
• Midas (Kral)

3. LİDYALILAR (MÖ 687 — 546)

Batı Anadolu’ya egemen olan Lidyalıların başkenti Sardes’tir.

• Kara ticaretine önem vermişler; Sardes’ten başlayarak Mezopotamya’ya kadar uzanan Kral Yolu’nu yapmışlardır.
• Takasa dayalı ekonomiden, paraya dayalı ekonomiye geçişi başlatmışlardır.
• Ücretli askerlerden oluşan bir savunma sistemi kurmuşlardır.

Önemli Eserleri

• Kral Yolu
• İlk madeni para
• Sard Harabeleri
• Ezop Masalları

Önemli Siyaset, Bilim ve Kültür İnsanları

• Giges (Kral)

4. İYONYALILAR (MÖ XII. yüzyıl —  VII. yüzyıl)

Batı Anadolu’nun kıyı şehirlerine egemen olan İyonlar, şehir devletleri şeklinde örgütlenmişlerdir.

• Sahip oldukları zenginlik ve özgür düşünce ortamından dolayı pozitif bilimlerin öncüsü olmuşlardır.
• Saray ve tapınak mimarisinde gelişmişlerdir.

Önemli Eserleri

• Artemis Tapınağı
• İlyada ve Odesa Destanları
• Celsus Kütüphanesi

Önemli Siyaset, Bilim ve Kültür İnsanları

• Tales, Pisagor, Hipokrat, Heredot, Homeros, Öklid (Bilim İnsanları)

5. URARTULAR (MÖ 900 — 600)

Doğu Anadolu’ya egemen olan Urartuların başkenti Tuşpa’dır.

• Maden işlemeciliği, kaya oymacılığı, kabartma sanatı ve mimari alanında gelişmişlerdir.
• Van Gölü çevresine kaleler, su kanalları ve su bentleri yapmışlardır.
• Ülkeleri sık sık Asurlular tarafından istila ve tahrip edilmiştir.

Önemli Eserleri

• Şamram Kanalı
• Van Kalesi