İkinci Meşrutiyet’in İlanı (1908)

Birinci Meşrutiyet’in ilanından sonra Kanun-u Esasi yürürlüğe girdi ve Mebusan Meclisi açıldı. Böylece halk dolaylı da olsa yönetime katılma hakkı elde etmiş ve anayasal yönetime geçilmiştir. Ancak Birinci Meşrutiyet Dönemi çok sürmedi. İkinci Abdülhamit, 1877—1878 Osmanlı- Rus Harbi’ni bahane olarak öne sürüp 1878 yılında meclisi süresiz olarak kapatarak ülkeyi istibdatla (baskıcı yönetim) yönetmeye başladı. İstibdat Devri’nde Meşrutiyet idaresinin yeniden kurulması için birçok gizli dernek kuruldu. Bu derneklerin en önemlisi İttihat ve Terakki Cemiyeti’dir. Bu cemiyetin amacı meşrutiyeti yeniden ilan ettirmekti. Osmanlı Devleti’nde bu gelişmeler yaşanırken İngiltere ile Rusya arasında yapılan Reval Görüşmeleri (1908)’nde Makedonya’nın Osmanlı yönetiminden ayrılması ve Rusya’nın Osmanlı üzerindeki emellerinde serbest bırakılması kararları alınmıştı. İttihat ve Terakki Cemiyetinin ileri gelenleri bu durumu Osmanlı toprak bütünlüğüne aykırı bularak Makedonya’da bir ayaklanma çıkardılar. İkinci Abdülhamit’e Meşrutiyet’i ilan etmesi ve Kanun-u Esasi’yi yeniden yürürlüğe koyması için çağrıda bulundular. Bu harekete kısa sürede çok sayıda subay da katıldı. İkinci Abdülhamit, ayaklanmanın yayılmasından endişelenerek Meşrutiyet’i ikinci kez ilan etti ve Kanun-u Esasi’yi yeniden yürürlüğe koydu. Bir süre sonra yapılan seçimler sonucu Mebusan Meclisi açıldı.

İkinci Meşrutiyet’in ilanı ile İstibdat Devri sona ermiş, basına uygulanan sansür kaldırılmış ve siyasal partilerin kurulmasıyla Türk tarihinde ilk kez çok partili hayata geçilmiştir.

İkinci Meşrutiyet ilan edildiği sırada ortaya çıkan karışıklıkları fırsat bilen;

Yunanistan Girit’i, Avusturya Bosna – Hersek’i işgal etmiştir.

Bulgaristan ise bağımsızlığını ilan etmiştir (1908).

31 Mart Olayı (Nisan 1909)

Meşrutiyet’e karşı olanlar İstanbul’da ayaklandılar.

Yenileşme ve ilerlemeye karşı olanlar Mebuslar Meclisi’ni bastılar, Meşrutiyet yanlısı birçok subay ve gazeteciyi öldürdüler.

Bu olay İttihat ve Terakki Partisi’nin merkezi Selanik’te duyulunca komutanlığını Mahmut Şevket Paşa’nın, kurmay başkanlığını Mustafa Kemal’in yaptığı Hareket Ordusu İstanbul’a gelerek ayaklanmayı kısa sürede bastırdı. Ayaklanmada rolü olduğu gerekçesiyle İkinci Abdülhamit tahttan indirilerek yerine Beşinci Mehmet Reşat padişah ilan edildi.

1909’da Anayasada Yapılan değişiklikler;

31 Mart Vakası’ndan sonra Kanun-i Esasi’nin 21 maddesi değiştirildi. Kanun-i Esasi’nin değişen maddelerinden en önemlileri şunlardır:

Mebusan meclisi kapatılsa bile dört ay içerisinde seçimler yenilenerek meclis açılacaktır.

Padişahın, sürgün etme yetkisi kaldırılmıştır.

Hükümet, meclise karşı sorumlu hale getirilmiştir.

Uluslar arası antlaşmaları onaylama yetkisi meclise verilmiştir.

İkinci Meşrutiyet’in Önemi

Padişahın yetkileri sınırlandırıldığı için birincisine oranla İkinci Meşrutiyet daha demokratiktir.

Halk yönetime katılarak yeniden seçme-seçilme hakkına kavuşmuştur.

İlk kez siyasi partiler kurulmuş ve çok partili hayata geçilmiştir.

İstibdat (Baskı) Devri sona ermiş, hürriyet ve güven ortamı oluşmuş, basına uygulanan sansür kaldırılmıştır.