Savaş Yıllarında Türkiye’de Genel Durum

• Birinci Beş Yıllık Kalkınma Planı ile büyüme hızını %10’ların üzerine çıkaran Türkiye, II. Dünya Savaşı sebebiyle İkinci Beş Yıllık Kalkınma Planı’nı uygulayamamıştır.
• Kurulmuş sanayi alanları, savaş yıllarında ithalat yapılamadığı için savaş bittiğinde, 1934 öncesi durumdan daha kötü duruma düşmüştür.
• Savaş yıllarında özellikle tarım faaliyetleri ağır darbe almıştır. (Bu durumun temel nedeni ise ilkel ve el emeğine dayalı tarım alanlarının işlenmesi ve savaş sebebiyle bir milyon yetişkin erkek askere alınmasıdır.)
• 1941 itibariyle un kıtlığı şehirlerde sorunları derinleştirmiş ve 1942’de büyük kentlerde karne uygulamasına geçilmiştir.
• Ülkede karaborsa gibi düzen dışı anlayış temel tüketim mallarında yüksek fıyat artışlarına neden olmuştur.
• Enflasyon olasılığına karşı tedbir amaçlı olarak para basmayan iktidar, nakit para ihtiyacını karşılamak için iç borçlanmaya gitmiştir.
• 1941 Haziranı’nda çıkarılan tasarruf bonoları ihtiyacı karşılamamıştır.
• II. Dünya Savaşı şartlarında fırsatçılığı önlemek adına 1942 Kasım’ında Varlık Vergisi Kanunu çıkarılmıştır.

Savaş yıllarında Türkiye’de izlenen ekonomik politikada, büyümeyi ve gelişmeyi hızlandırmak hedefinden ziyade;

• mal darlığını hafifletmek,
• fiyat artışlarını frenlemek,
• karaborsa ile mücadele etmek,
• sosyal adaleti sağlamak

gibi hedeflere yönelinmiştir.

Bu ekonomi anlayışına bağlı olarak Türkiye’de,

I. Gereksiz fiyat anlayışına engel olmak amacıyla fiyatları yükseltilen maddelere “Narh koyma” yani devlet eliyle fiyat belirleme,

II. 18 Ocak 1940’ta çıkan ve 1942’de değişikliğe uğrayan “Millî Korunma Kanunu” ile hükümete ekonomik hayatı düzenleyici geniş imkanlar sağlama,

III. Millî Korunma Kanunu’nun 6. maddesine dayanarak Petrol Ofısi, Et ve Balık Kurumu gibi bazı kurumlar oluşturma,

IV. Ticaret ofisi ve İaşe Müsteşarlığı kurumları oluşturma,

V. Temel tüketim mallarının karne iIe dağıtım kontrolünün yanı sıra iç ve dış ticarette fiyatları tespit etme tutumları önemsenmiştir.

BİLGİ

• Türkiye de yaşanan ekonomik sıkıntılar sonucunda 1940 ve 1945 yıllarında nüfus artışında azalma görülmüştür.
• Savaş yıllarında (1942 yılı hariç) millî gelirde sanayi ve tarımsal üretim sürekli olarak düşüş göstermiştir.
• Yıllık Sanayi üretimi 1940-1945 döneminde ortalama % 5,6 tarımsal gelir % 7,2, milli gelir ise % 6,3 gerilemiştir.