Şehzade Cem Olayı (1481 – 1495)

1. Fatih Sultan Mehmet’in ölümünün ardından devşirme kökenli devlet adamlarının desteğini alan II. Bayezid tahta kardeşi Cem’den önce çıkmayı başardı.
2. II. Bayezid’in tahta çıkışı şehzade Cem’i de harekete geçirdi. Cem, önce ağabeyine devleti paylaşma teklifinde bulunduysa da Bayezid bunu reddetti.
3. Bu durum üzerine Cem Bursa’ya gelerek hükümdarlığını ilan etti. Böylece taht mücadelesi resmen başladı.
4. II. Bayezid Bursa’da isyan eden kardeşi Cem’i ağır bir şekilde mağlup etti. Cem ise kaçarak Memlüklü Devleti’ne sığındı.
5. Memlüklülerden aldığı destekle Cem bir kez daha isyan etti. Ancak yine başarısız oldu.
6. İlk isyanında da Karamanoğullarının kışkırtmasına gelen Cem, yine Karamanoğullarının kışkırtıcılığı ile bu defa Rodos şövalyelerine sığındı. Ancak Rodos şövalyeleri Cem’i esir aldı.
7. Farkına varmadan acı bir maceraya atılan Cem önce Fransa’ya götürüldü ve daha sonra Papa’ya teslim edildi. Böylece bir iç sorun, uluslararası bir sorun haline geldi.
8. 1495 yılına kadar Roma’da Papa’nın yanında tutulan Cem, Papa’nın Katolik Hristiyan olup Haçlı ordusunun başına geçme teklifini reddedince zehirlenerek öldürüldü.

Uyarı: II. Bayezid Döneminde yaklaşık 14 yıl süren bu mücadele ve Şehdaze Cem’in Avrupa’da tutuklu bulunması Osmanlı Devleti’nin dış siyasette pasif bir rol takınmasına neden olmuştur. Hatta bu dönemde İspanya’daki Endülüs Müslümanlarına yardımda da yetersiz kalınmıştır.

OSMANLI – MEMLÜK İLİŞKİLERİ

1. Hatırlanacağı gibi Osmanlı – Memlüklü ilişkileri Fatih Döneminde Hicaz Su Yolları Meselesinden dolayı bozulmuştu.
2. Hicaz Su Yolları Meselesi’ne ilaveten, Memlüklerin Şehzade Cem İsyanı’na destek vermeleri ayrıca Memlüklerin Dulkadiroğulları üzerinde hakimiyet kurma çalışmaları Sultan Bayezid’i de rahatsız etti.

Savaş:

II. Bayezid yukarıdaki nedenlerden dolayı 1485 yılında Memlüklüler üzerine yürüdü. Çukurova bölgesindeki “Ağaçayırı” denilen savaşlar tam 6 yıl sürdü.

1. Tarihte ilk defa ateşli silahlarla savaşan yeniçeriler yine de bir üstünlük gösteremedi.
2. Savaşta her iki tarafın da başarı gösterememesi üzerine antlaşma yapılarak Fatih Dönemi sınırlarına dönüldü (1492).

OSMANLI – VENEDİK İLİŞKİLERİ

1. XV. yy.’da Akdeniz’in en güçlü donanması Venediklere aitti. Bu yüzden Akdeniz’deki önemli bazı adalar ve kaleler Venediklerin elinde bulunuyordu.
2. Ancak bu dönemde Doğu Akdeniz’deki Osmanlı Venedik çekişmeleri ve Venediklerin Osmanlı’nın elindeki Mora halkını yine Osmanlı Devleti’ne karşı kışkırtmaya kalkması, 1499 – 1501 Osmanlı – Venedik savaşlarına neden oldu.

Sonuç: Savaş sırasında Navarin, Modon, Koron ve İnebahtı kaleleri Osmanlı egemenliğine alındı.

Uyarı: II. Bayezid Döneminde Karadeniz’de de fetihler yapıldı, özellikle Boğdan Seferi sırasındaki Kili ve Akkerman da Osmanlı egemenliğine alındı. Boğdan ve çevresinin fethiyle Osmanlı topraklarının karadan Kırım’la bağlantısı sağlandı. Karadeniz’in batı kıyıları Osmanlı egemenliğine girdi.

OSMANLI – İRAN İLİŞKİLERİ

1. Şah İsmail Otlukbeli Savaşı sonrasında zayıflayan Akkoyunlu Devleti’ni yıkmış kendisine ait İran Safevi Devleti’ni kurmuştu.
2. Bir süre sonra Şah İsmail, kurduğu bu devletin sınırlarını Türkistan ve Kafkaslara kadar büyütmeye karar verdi. Ancak Şah İsmail’in bu hedeŞ Osmanlı çıkarlarına ters düşüyordu.
3. Şah İsmail bu amacını gerçekleştirmek için Anadolu’da müridleri aracılığıyla şiilik propagandasını başlattı. İşte Şah İsmail’in müridlerinden olan Şahkulu 1511’de Antalya’nın Teke yöresindeki halkı da kışkırtarak isyan başlattı. (Şahkulu İsyanı)
4. Osmanlı Devleti’nde çıkan bu isyan sırasında II. Bayezid çok ciddi önlemler alamayınca, Trabzon sancağında bulunan şehzade Yavuz gizlice İran’a girdi ve bölge topraklarını ele geçirdi, böylece isyan sona erdi.
5. Ancak kendisinden habersiz hareket edildiğini duyan II. Bayezid oğluna kızarak alınan tüm toprakları İran’a iade etti. Bu durum baba oğulun arasını açmıştır.
6. 1512’de Bayezid ve oğlu Yavuz arasında Çorlu yakınlarında bir savaş yapıldı. Ancak savaşı II. Bayezid kazandı.
7. Savaşı her ne kadar Yavuz kaybettiyse de mücadele sırasındaki cesareti, askeri kabiliyeti ve kararlılığı yeniçeri askerlerini büyüledi. Bu durum yeniçerilerin ve Osmanlı devlet adamlarının Yavuz taraftarı bir siyaset izlemelerini sağladı, bu yoğun destek karşısında II. Bayezid çaresiz tahtı oğlu Yavuz’a bırakmak zorunda kaldı.

Uyarı: II. Bayezid Edirne’ye giderken yolda vefat etti. II. Bayezid Dönemi her ne kadar sönük gibi görünse de bu dönemde 2 milyon km2 toprak kazanılmış Osmanlı İmparatorluğu bu dönemde kurumlaşmasını tamamlamıştır.

Çözümlü Örnek Test Soruları: II. Bayezid Dönemi (1481 – 1512)

1. II. Bayezid döneminde, Cem Sultan olayı hangi soruna neden olmuştur?
A) Osmanlı-İran savaşlarının başlamasına
B) Osmanlı tahtı üzerindeki Avrupa müdahalesine
C) Osmanlı-Memlük ilişkilerinin bozulmasına
D) Osmanlı’nın ekonomik kriz yaşamasına
Çözüm:
Cem Sultan olayı, taht kavgası nedeniyle Osmanlı’nın iç meselesi haline gelmiş ve Avrupa devletleri bu duruma müdahil olmuştur. Bu, Osmanlı tahtı üzerindeki Avrupa müdahalesine neden olmuştur.
Doğru cevap: B

2. II. Bayezid döneminde çıkan Şahkulu İsyanı’nın temel nedeni aşağıdakilerden hangisidir?
A) Ekonomik sıkıntılar
B) Şii propagandalarının etkisi
C) Osmanlı-Venedik Savaşları
D) Yeniçeri isyanı
Çözüm:
Şahkulu İsyanı, İran’daki Şii Safevi propagandalarının etkisiyle Anadolu’daki Şii nüfusun Osmanlı yönetimine karşı ayaklanmasıdır.
Doğru cevap: B

3. II. Bayezid döneminde Osmanlı’nın Memlükler ile ilişkilerinin bozulmasının temel nedeni aşağıdakilerden hangisidir?
A) Hicaz su yolları meselesi
B) Cem Sultan’ın Memlükler’e sığınması
C) Venediklilerle yapılan ittifak
D) Akkoyunlular ile yapılan mücadele
Çözüm:
Hicaz su yolları meselesi, Osmanlı’nın hac yollarını düzenleme isteği nedeniyle Memlüklerle aralarının bozulmasına yol açmıştır.
Doğru cevap: A

4. II. Bayezid döneminde Osmanlı donanmasının güçlenmesi için önemli bir adım olarak kabul edilen olay aşağıdakilerden hangisidir?
A) Kaptan-ı Derya makamının kurulması
B) Kemal Reis’in donanmaya katılması
C) Preveze Deniz Savaşı’nın kazanılması
D) Akdeniz ticaretinin ele geçirilmesi
Çözüm:
II. Bayezid döneminde ünlü denizci Kemal Reis’in Osmanlı donanmasına katılması, denizcilik faaliyetlerinin güçlenmesi açısından önemli bir adım olmuştur.
Doğru cevap: B

5. II. Bayezid döneminde meydana gelen Cem Sultan olayı Osmanlı’da aşağıdaki durumlardan hangisine neden olmuştur?
A) Devletin parçalanması
B) Avrupa ile diplomatik ilişkilerin artması
C) Osmanlı’nın Şii Safevilerle müttefik olması
D) Anadolu beyliklerinin yeniden güçlenmesi
Çözüm:
Cem Sultan olayı sırasında Cem Sultan’ın Avrupa devletlerine sığınması, Osmanlı’nın Avrupa ile diplomatik ilişkilerinin artmasına neden olmuştur.
Doğru cevap: B

6. II. Bayezid döneminde Osmanlı’nın Lehistan (Polonya) ile ilişkileri hangi gelişmeyle belirlenmiştir?
A) İstanbul Antlaşması’nın imzalanması
B) Lehistan ile ticaret yollarının geliştirilmesi
C) Kili ve Akkerman kalelerinin fethedilmesi
D) Lehistan’ın Osmanlı’ya vergi ödemesi
Çözüm:
II. Bayezid döneminde Kili ve Akkerman kalelerinin fethedilmesiyle Osmanlı’nın Lehistan üzerindeki etkinliği artmıştır. Bu gelişme Karadeniz’in kuzeyindeki Osmanlı hâkimiyetini güçlendirmiştir.
Doğru cevap: C