Karalar üzerindeki örtü buzullarının erimesi ve dış kuvvetlerin karaları aşındırarak denizlere taşıması yer kabuğunun hafifleyerek yükselmesine neden olur. Bu tür olayların en tipik örneği buzullarla kaplı iken buzulların erimesi sonucu hafifleyen İskandinav Yarımadası’ndaki yükselmedir. Örneğin Botni Körfezi çevresinde 275 metrelik yükselme belirlenmiştir. Yapılan araştırmalar bu çevrede yılda bir santimetreyi bulan yükselmelerin devam ettiğini ortaya koymuştur. Karanın yükselmesine bağlı olarak deniz seviyesi çekilir. Deniz seviyesinin çekilmesine regresyon denir. Bu durumda eski kıyılar yükseklerde kalarak kıyı sekilerini oluşturur. Kıyı sekilerine rastlanan yerlerden biri de Anadolu Yarımadası’dır. Senozoik’in Tersiyer Dönemi’nde (Üçüncü Jeolojik Zaman’da) bir peneplen hâline gelmiş olan Anadolu Yarımadası, Senozoik’in Kuaterner Dönemi’nde yükselmeye başlamıştır. Bunun sonucunda bazı kıyılarda sekiler oluşmuştur.

Dış kuvvetleri oluşturan su, rüzgâr ve buzullar ile taşıdıkları materyalleri deniz ve okyanus tabanlarında biriktirerek bu alanlarda kalın tortul tabakalar oluşturmaktadır. Geniş alanlar kaplayan bu tortulanma alanlarına jeosenklinal denir. Örneğin Akdeniz ve Atlas Okyanusu birer jeosenklinal alandır. Birbirine doğru hareket eden levhalar arasında sıkışan tortul tabakalar yükselerek dağ sıralarını oluşturmaktadır (Şekil 1.7). Orojenezle dağların oluşumu kırık ve kıvrım olmak üzere iki şekilde gerçekleşmektedir. Bazı yerlerde ise kıvrımlı ve kırıklı yapılar iç içe gelişir.

Soru: Eski göllerin tabanlarında killi anakaya üzerinde oluşan, Anadolu’da dönen veya taş doğuran toprak olarak da adlandırılan topraklar aşağıdakilerden hangisidir?
A) Hidromorfik toprak B) Rendzinalar
C) Vertisoller D) Kolüvyal topraklar
E) Regosol topraklar

Soru: Kahverengi orman toprakları ile ilgili olarak aşağıda verilen bilgilerden hangisi doğrudur?
A) Akdeniz ikliminin toprağıdır.
B) Humus bakımından zengin değildir.
C) Tarım açısından elverişlidir.
D) Rüzgâr taşıması ile oluşmuştur.
E) Bütün horizonlara sahip değildir.