I. Dünya Savaşı (1914 -1918)

Savaşın Nedenleri

1. 19.yüzyılda sanayileşme hareketleri sonucunda ham madde ve pazar ihtiyacının artması ile sömürgecilik rekabetinin hızlanması
2. Sömürgeci devletlerin yeni sömürge alanları elde etmek istemesi
3. Siyasi birliğini geç tamamlayan Almanya ve İtalya’nın sömürgecilik yarışına katılması
4. Avusturya-Macaristan İmparatorluğu ile Rusya’nın Balkanlarda çıkar çatışmaları yaşaması
5. Sırbistan’ın Avusturya’nın egemenliğinde bulunan Bosna-Hersek’e göz dikmesi

Tüm bu çıkar çatışmaları sonucunda devletler hızla birbirlerine karşı silahlanmış, İttifak ve İtilaf Devletleri adıyla iki blok oluşmuştur.

Not: İtalya I. Dünya Savaşı’nda taraf değiştiren tek devlettir. Savaş başladıktan kısa bir süre sonra kendisine Osmanlı topraklarından pay vaad edilince İtilaf Devletleri grubuna geçmiştir.

Savaşın Başlaması ve Gelişmeler

Saraybosna’yı ziyaret eden Avusturya-Macaristan veliahtının bir Sırplı tarafından öldürülmesi üzerine Avusturya 25 Temmuz 1914’te Sırbistan’a savaş ilan etmiş ve I. Dünya Savaşı başlamıştır. Bu mücadelede Rusya Sırbistan’ı, Almanya ise Avusturya’yı desteklemiştir. Almanya’nın sömürge alanını genişletmesinden çekinen İngiltere ve Fransa da savaşa dahil olmuştur. Avrupa’daki kargaşa Uzak Doğu’da Japonya’ya fırsat vermiş ve Japonya Alman sömürgelerini ele geçirip Kasım 1914’te savaştan çekilmiştir.

Osmanlı Devleti’nin Durumu

Osmanlı Devleti savaş başladığında tarafsızlığını ilan etmiş ve kapitülasyonları tek taraflı olarak kaldırdığını bildirmiştir. Ancak iktidarda bulunan İttihat ve Terakki Partisi izlediği Alman yanlısı politika sonucunda Osmanlı Devleti’nin savaşa girmesinde etkili olmuştur.

Almanya’nın Osmanlı Devleti’ni Kendi Yanında Savaşa Kalmak İslemesinin Nedenleri

1. Savaş yükünü hafifletmek için cephe sayısını artırmak ve savaşı geniş bir alana yaymak
2. Osmanlı Devleti’nin jeopolitik konumundan faydalanmak
3. Osmanlı halifesinin dinsel gücünden yararlanmak
4. Osmanlı Devleti’nin insan gücünden yararlanmak

Osmanlı Devleti’nin Savaşa Girmesi

Savaş başladığında Osmanlı Devleti genel seferberlik ilan etmiştir. İttihat ve Terakki Partisi’nin en önemli ismi olan Enver Paşa, savaşı Almanya’nın kazanacağına inanmıştır. Kazanan tarafta yer aldıkları taktirde;

• kısa süre önce kaybedilen toprakların geri alınabileceğine,
• Orta Asya Türkleri ile bağlantı kurularak Pantürkizm düşüncesinin gerçekleştirilebileceğine inanan Enver Paşa bu amaçlar doğrultusunda 2 Ağustos 1914’te Almanya ile gizli bir antlaşma imzalamıştır.

Bu antlaşmayı takip eden günlerde, Akdeniz’de İngiliz donanmasının takip ettiği Goben ve Breslav adlı iki Alman gemisi Çanakkale Boğazı’nı geçerek Osmanlı Devleti’ne sığınmıştır.
Osmanlı Devleti bu gemileri satın aldığını ilan ederek, gemilere Türk bayrağı çekip Yavuz ve Midilli adlarını vermiştir.

Alman amiralinin komutasındaki bu iki geminin de içinde yer aldığı Osmanlı donanması 27 Ekim 1914’te tatbikat amacıyla Karadeniz’e açılmış, Rusya’nın Sivastopol ve Odessa limanlarını topa tutmuştur. Bu olay karşısında önce Rusya, ardından da İngiltere ve Fransa Osmanlı Devleti’ne savaş ilan etmiştir.

Not: İttihat ve Terakki yönetimini padişahın, hatta meclis kapalı olduğu için meclisin bile onayını almadan Osmanlı Devleti’nin I.Dünya Savaşına dahil etmiştir.

Padişah V. Mehmed Reşat Almanya’nın isteği ile cihad ilan etmiş ve Müslümanları İtilaf Devletlerine karşı savaşa çağırmıştır. Ancak istenilen sonuca ulaşılamamıştır. Bu durum “ümmetçilik” anlayışının geçerliliğini yitirdiğinin göstergesidir.

“Birinci Dünya Savaşı’na girmek milletin iradesi ile mi olmuştur? Milletin Birinci Dünya Savaşı’na girmek için içten gelen bir isteği var mıydı? Ben zannediyorum ki yoktu. Çünkü Birinci Dünya Savaşı’na girmeden önceki devirlerin her biri felaket ile sonuçlanan safhalar ile dolu idi. Kesin zorunluluk olmadıkça millet harp olsun istemezdi. Öyle olmakla birlikte harbe girmiş ise, kabahat kendisinin değildir diyebilir miyiz? Hayır. Kabahat maalesef kendisindedir. Çünkü egemenliğini başka ellere vermiştir.”

I. Dünya Savaşı’nın Sonuçları

• Osmanlı Devleti, Avusturya-Macaristan gibi imparatorluklar dağılmış, ulus devletler kurulmuştur.
• Rusya’da sosyalizm, Almanya’da nazizm, İtalya’da faşizm gibi rejimlerin iş başına gelmesine ortam hazırlamıştır.
• Yenilen devletlere imzalatılan ağır koşullu antlaşmalar II. Dünya Savaşı’nın çıkmasına zemin hazırlamıştır.