HÜCRENİN KEŞFİ VE TARİHSEL GELİŞİMİ
Hücreyi daha iyi tanımak için hücrenin keşfiyle ilgili tarihi süreci bilmek gerekir. Hücre hakkındaki bilgilerimiz, teknolojik gelişmelerle paralellik gösterir. Bu gelişmelerin başında mikroskobun icadı gelir.
Çıplak gözle görülemeyen yapıların mercekle büyütülerek, görüntüsünün daha büyük ve ayrıntılı incelenebilmesini sağlayan alete mikroskop adı verilir. Hollandalı bilim insanı Zacharius Janssen’in (Zakari Cansın) teleskoptan yola çıkarak mikroskobu geliştirdiği kabul edilmektedir. Zacharius Janssen, teleskobunu temizlerken mercekleri tersine çevirdiğinde merceklerin cisimleri büyütebildiğini fark etmiştir.
Günümüzde kullandığımız mikroskopların ana prensiplerini ise 17. yüzyılda Hollandalı bilim İnsanı Antonie van Leeuwenhoek (Anton van Lövenhuk) ve İngiliz bilim insanı Robert Hooke (Rabırt Huk) ortaya koymuşlardır. Robert Hooke yaptığı basit mikroskopla 1665 yılında şişe mantarından aldığı bitki hücrelerinin ölü hücre çeperlerini gözlemledi. Gözlemlediği bu içi boş küçük odacıklara hücre adını verdi. Böylece hücre kavramı ilk kez kullanılmış oldu. 1674 yılında Antonie van Leeuwenhoek (Anton van Lövenhuk) ilk canlı hücreyi gözlemledi. 17. yüzyıldaki mikroskoplar, hücrenin yapısına yönelik çalışmalarda yetersiz kalmaktaydı. 1830’lu yıllarda geliştirilen ve daha iyi görüntü veren mercekler sayesinde bitki ve hayvan hücreleri İncelenebilmiştir.
1833 yılında Robert Brown (Rabırt Bravn), bitki hücresinde çekirdeği buldu. Jan Purkinje (Yan Purkinye), Theodore Schwann (Teodor Şıvan) ve Hugo Von Mohl (Hügo Von Mol) gibi bilim insanları. hücre İçini dolduran yapıya plazma adını verdiler. Böylece sitoplazma bulunmuş oldu. Daha sonra hücreyi dış ortamdan ayıran bir zar fark edildi. Böylece canlıların hücrelerden oluştuğu fikri yayılmaya başladı. Bilim insanları “Bütün hayvanların hücrelerden oluştuğunu” söyleyerek hücre teorisinin temelini attılar.
1931 yılında elektron mikroskobu icat edildi. Bu sayede daha önce görülememiş hücre yapıları keşfedildi. 2005 yılında, İnsan Genom Projesi’yle insanın gen haritası çıkarıldı. 2015 yılında Türk bilim insanı Aziz Sancar, hücrelerde hasar gören DNA’ların nasıl onarıldığını haritalandırdı. Çekirdek ve kromozomlar üzerinde yoğunlaşan çalışmalar, günümüzde modern teknolojinin ışığında hızla devam etmektedir.
Bilimsel bilgiler deneye, teknolojik gelişmelere ve araştırmalara dayalı olarak gelişir veya değişir. Bu değişim, eski bilginin üzerine yeni eklemeler şeklinde olabilir. Eski bilginin yerini tamamen yeni bir bilgi de alabilir. Bilimsel bilgiler, aksi kanıtlanana kadar geçerliliğini devam ettirir. Hücre ile ilgili bilimsel bilgi ve görüşler, teknolojik gelişmeler ışığında zamanla değişmiş ve gelişmiştir. Hücre, 1665’te boş bir odacık olarak kabul ediliyordu. Günümüzde yapılan araştırmalar sonucu, hücrenin tüm canlıların temel yapı taşı olduğu anlaşılmıştır. Hücrenin yapısı, organelleri ve işlevleri görüntülenmiş ve ayrıntılı bir şekilde incelenmiştir.
1500 – 1600, 1590 yılında Zacharius Janssen (Zakari Cansın) ilk mikroskobu icat etti.
1600 – 1800, 1665 yılında Robert Hooke (Rabırt Huk) hücreleri keşfetti.
1674 yılında Antonie van Leeuwenhoek (Anton van Lövenhuk) suda yaşayan tek hücrelileri keşfetti.
1800 – 1900, 1838 yılında Mattius Schleiden (Metyus Şılayden) bütün bitkilerin hücrelerden oluştuğunu keşfetti.
1839 yılında Theodore Schwann tüm hayvanların hücrelerden oluştuğunu keşfetti.
1858 yılında Rudolf Virchow (Radılf Virçov) bütün hücrelerin önceki hücrelerden geldiği fikrini öne sürdü.
1886 yılında Ernst Abbe (Ernst Abbe) ve Carl Zeiss (Karl Zayıs) ilk modern mikroskobu yaptı.
1900 – 2000, 1931 yılında ilk elektron mikroskobu üretildi.
1955 yılında James Watson (Cemys Vatsın) ve Francis Crick (Frensis Kırik) DNA yapısı için geçerli bir model öne sürdü.
1996 yılında vücut hücreleri kullanılarak Dolly isimli koyun kopyalandı.
2000 -, … İnsanın gen haritası çıkarıldı.
2015 yılında Aziz Sancar hasarlı DNA’ların nasıl onarıldığını gösteren haritayı oluşturdu.
Hücre ve yapısıyla ilgili keşifler hızla devam etmektedir.
