HÜCRE ZARI VE ORGANELLER
Canlının yaşayabilen en küçük yapı ve görev birimine hücre denir. Canlılar hücre yapısına göre iki grupta incelenir.
1. Prokaryot hücreli canlılar
2. Ökaryot hücreli canlılar
Prokaryot hücreli canlılar
- Prokaryotlarda zarlı organel ve çekirdek yoktur.
- Hepsi tek hücrelidir.
- Çoğunda hücre çeperi (hücre duvarı) vardır.
- DNA’ları halkasaldır.
- Bakteriler, siyanobakteriler ve arkebakteriler prokaryottur, diğer bütün canlılar ökaryottur.
PROKARYOT HÜCRE
Ökaryot hücreli canlılar
- Ökaryotlarda zarlı organel ve çekirdek vardır.
- Bazıları tek hücreli bazıları çok hücrelidir.
- Bazılarında hücre çeperi vardır(bitki, mantar, alg)
- DNA’ları doğrusaldır.
- Amip, öglena, paramesyum, plazmodyum, bitki, mantar, algler ve hayvanlar
ÖKARYOT BİTKİ HÜCRESİ
HÜCRE ZARININ ÖZELLİKLERİ
- Canlıdır
- Esnektir
- Seçici geçirgendir (yarı geçirgen). Hücre zarının yapısında bulunan glikoproteinler ve glikolipitler, hücrelerin bir birini tanımasında görev alır.
- Yapısında Protein > Yağ > Karbonhidrat bulunur.
- Yağda çözünen maddeler (A, D, E, K vitamini v.s) hücre zarının lipit tabakasından hücreye alınır. Suda çözünen maddeler ise (B, C vitamini) polardan hücreye alınır.
Not: Bütün canlılarda hücre zarı, sitoplazma, ribozom, DNA ve RNA ortak olarak bulunur.
Not: Yağda çözünen maddeler suda çözünenlere göre, nötr maddeler iyonlara göre, (— ) iyonlar ise (+) iyonlara göre hücre zarından daha hızlı taşınır.
Hücre Organelleri
AKICI MOZAİK ZAR MODELİ
Hücre zarının yapısını açıklayan bir modeldir. Bu modele göre hücre zarı, çift tabakalı lipitler ve bu lipit tabakasına gömülü halde bulunan proteinlerden oluşur.
Hücre zarındaki karbonhidratlar serbest halde bulunmaz. Ya proteinlere bağlı (glikoprotein) yada Lipitlere bağlı halde (glikolipit) bulunurlar.
Ayrıca karbonhidratlar tanımada görev aldığı için, hücre zarının sadece dış yüzeyinde bulunurlar.
Hücre zarına akıcı özelliği kazandıran, lipit tabakasıdır.
Fosfolipitlerin baş kısmı hidrofil (suyu seven), kuyruk kısmı ise hidrofobiktir (Suyu sevmeyen).
Not: Glikoproteinler reseptör görevi yapar ve hücreye özgüllük kazandırır.
