Canlı, esnek, seçici- geçirgen ve yarı saydam özelliklere sahip olan bir zardır. Bugün geçerli olan akıcı mozaik zar modeli , S.J. Singer ve G. Nicholson tarafından geliştirilmiştir. Zarın akıcılığı, protein moleküllerinin yağ tabakaları içinde hareket edebilmesinden kaynaklanır.

• Zarın yapısında en fazla protein, sonra lipit ve çok az miktarda da karbonhidrat molekülleri bulunur.
• Proteinler yüzey ve iç proteinleri olarak iki çeşide ayrılır. İç proteinlerin çoğu zarın iki yanında, fosfolipit tabakaları arasında kanallar oluşturur. Bunlara kanal proteini denir. Bu proteinlerin arasında küçük açıklıklar bulunur. Bunlar madde geçişinde rol oynayan porlardır. Porların sayısı ve sıklığı hücreden hücreye değişebilir.
• Hücre zarındaki, tosfolipit moleküllerinin suyu seven uçları sitoplazma ve doku sıvısına doğru yönelmiştir. Suyu sevmeyen uçları ise birbirlerine dönerek, hücre zarına kararlı yapı özelliği kazandırmıştır.
• Hücre zarının dış yüzeyinde yer alan, glikoprotein ve glikolipit molekülleri, her hücre çeşidinde farklı özellikte ve farklı sayıda olabilir. Bu moleküller, hücrelerin birbirini tanımasını; enzim, hormon ve antikor gibi özel moleküllerin tanınmasını sağlar (reseptör görevi yaparlar). Ayrıca zarın seçici geçirgenlik özelliğinde de etkili olur.
• Hücre zarı seçici – geçirgendir. Bir molekülün zardan geçme durumu hem molekülün hem de hücre zarının özelliğine bağlıdır.
• Hücre zarında madde geçişi sırasında ATP enerjisi harcanması, zarın canlı olduğunu ispatlar.

Hayvan hücrelerinde hücre zarının yapısında bir çeşit steroit olan kolesterol de bulunur. Bu molekül zarın akışkanlığının sağlanmasında etkilidir.

Sonraki Konu: Hücre Zarından Madde Geçişleri

Çözümlü Örnek Test Soruları

1. Hücre zarının yapısında bulunan temel yapı aşağıdakilerden hangisidir?

A) Selüloz ve protein
B) Fosfolipit ve protein
C) Nişasta ve glikoz
D) Su ve mineral

Çözüm:
Hücre zarı, fosfolipitler ve proteinlerden oluşan bir yapıya sahiptir. Ayrıca zarın yapısında karbonhidratlar ve kolesterol de bulunur. Doğru cevap B şıkkıdır.

---

2. Hücre zarının yapısındaki fosfolipitlerin çift katmanlı olması hangi özelliği sağlar?

A) Hücre zarının esnek ve seçici geçirgen olmasını sağlar.
B) Hücre zarının sert ve dayanıklı olmasını sağlar.
C) Hücre içinde enerji üretimini gerçekleştirir.
D) Hücre çekirdeğini koruma altına alır.

Çözüm:
Fosfolipitlerin çift katmanlı yapısı, zarın esnek olmasını ve bazı maddeleri seçici olarak içeri alıp dışarı çıkarmasını sağlar. Doğru cevap A şıkkıdır.

---

3. Hücre zarından madde geçişi sırasında ATP harcanan taşıma yöntemi aşağıdakilerden hangisidir?

A) Difüzyon
B) Osmoz
C) Kolaylaştırılmış difüzyon
D) Aktif taşıma

Çözüm:
Aktif taşıma, hücre zarından madde geçişinin düşük derişimden yüksek derişime doğru gerçekleşmesini sağlar ve bu işlem sırasında ATP harcanır. Doğru cevap D şıkkıdır.

---

4. Hücre zarının seçici geçirgen olmasının temel sebebi aşağıdakilerden hangisidir?

A) Hücre zarında bulunan glikoz molekülleri
B) Hücre zarının çift katmanlı olması
C) Hücre zarında bulunan proteinlerin ve fosfolipitlerin özelleşmiş olması
D) Hücre zarının sert yapıda olması

Çözüm:
Hücre zarı seçici geçirgendir çünkü proteinler ve fosfolipitler, belirli maddeleri seçerek geçirir. Doğru cevap C şıkkıdır.

---

5. Aşağıdakilerden hangisi hücre zarının görevlerinden biri değildir?

A) Hücreyi dış ortamdan ayırmak
B) Hücreye şekil vermek
C) Hücre içindeki genetik bilgiyi saklamak
D) Madde alışverişini sağlamak

Çözüm:
Hücre zarı hücreyi dış ortamdan ayırır, şekil verir ve madde alışverişini düzenler. Ancak genetik bilgi hücre çekirdeğinde saklanır, bu yüzden doğru cevap C şıkkıdır.