Hücre, canlıların en küçük yapı ve işlev birimidir. Bütün canlılar tek bir hücreden veya birçok hücreden oluşur. Hücrelerin içindeki yapılar, hücreye işlevsellik kazandıran organellerdir. Hücre, hayvan ve bitki hücresi olarak iki ana tipte incelenir. 9. sınıf biyoloji müfredatında, hücre ve alt birimleri (organeller) önemli bir yer tutar.

• — Prokaryot ve Ökaryot Hücre Yapısı
• — Hücrelerin Yapısal Bileşenleri
• — Organeller

Özet Bilgi:

Hücre ve Alt Birimleri (Organeller)

1. Hücre Zarı:
   • Görevleri: Hücreyi dış ortamdan ayırır, madde alışverişini sağlar. Seçici geçirgen bir yapıya sahiptir, yani hangi maddelerin hücreye girip çıkacağına karar verir.
   • Yapısı: Fosfolipitlerden oluşur ve proteinler içerir.
2. Hücre Çekirdeği:
   • Görevleri: Hücrenin yönetim merkezidir. DNA’yı içerir ve hücre bölünmesi, genetik bilgi aktarımı gibi süreçleri kontrol eder.
   • Yapısı: Çekirdek zarı, nükleoplazma ve kromatin ağından oluşur.
3. Sitoplazma:
   • Görevleri: Hücre içi organellerin yer aldığı ve metabolik faaliyetlerin gerçekleştiği yerdir.
   • Yapısı: Büyük oranda su, protein, yağ ve karbonhidratlar içerir.
4. Endoplazmik Retikulum (ER):
   • Görevleri: Hücre içinde madde taşınmasını sağlar. İki tipi vardır:
     • Granüllü ER: Üzerinde ribozomlar bulunur ve protein sentezi yapar.
     • Düz ER: Yağ sentezi ve toksinlerin atılması ile ilgilidir.
5. Ribozomlar:
   • Görevleri: Protein sentezi yapar. Ribozomlar hücredeki en küçük organellerdir ve hem serbest halde hem de ER’ye bağlı olarak bulunabilir.
6. Golgi Cisimciği (Golgi Aygıtı):
   • Görevleri: Hücrede sentezlenen protein ve yağları paketler, hücre dışına salgılar.
   • Yapısı: Yassı keseciklerden oluşur.
7. Mitokondri:
   • Görevleri: Hücrenin enerji üretim merkezidir. Oksijenli solunum yaparak ATP üretir.
   • Yapısı: Çift zarla çevrili olup iç zarında kıvrımlar (krista) bulunur.
8. Lizozom:
   • Görevleri: Hücredeki atık maddeleri ve hücre içi yabancı maddeleri sindirir. Hücrenin sindirim sistemidir.
   • Yapısı: Tek zarla çevrili, sindirim enzimleri içerir.
9. Koful:
   • Görevleri: Hücrede su, besin ve atık maddelerin depolanmasını sağlar. Bitki hücrelerinde büyük, hayvan hücrelerinde ise küçüktür.
   • Yapısı: Tek zarla çevrilidir.
10. Sentrozom:

• Görevleri: Hücre bölünmesinde görev alır. Mikrotübüllerin organize edilmesini sağlar.
• Yapısı: Hayvan hücrelerinde bulunur ve iki sentriolden oluşur.

11. Kloroplast (Bitki Hücrelerinde):

• Görevleri: Fotosentez yaparak bitkinin besin üretmesini sağlar. Işık enerjisini kimyasal enerjiye dönüştürür.
• Yapısı: Çift zarla çevrili olup içinde klorofil pigmenti bulunur.

Hücre ve Organellerin Farklı Hücrelerdeki Durumu

• Bitki Hücresi: Hücre duvarı, büyük merkezi koful ve kloroplast içerir. Sert bir yapıdadır.
• Hayvan Hücresi: Hücre duvarı ve kloroplast bulunmaz. Küçük kofullar içerir ve genellikle yuvarlaktır.

Çözümlü Örnek Sorular

Soru 1:
Hücrenin temel birimleri arasında aşağıdakilerden hangisi yer almaz?
A) Hücre zarı
B) Sitoplazma
C) Ribozom
D) Mitokondri
E) Fotosentez

Çözüm:
Cevap: E)
Fotosentez bir hücresel olaydır, ancak hücrenin yapısal bir birimi değildir. Hücre zarı, sitoplazma, ribozom ve mitokondri, hücrenin temel yapı birimleridir.

Soru 2:
Ribozomun görevi nedir?
A) Enerji üretimi
B) Protein sentezi
C) Hücre bölünmesi
D) Hücre içi madde taşınması
E) Atık maddelerin hücre dışına taşınması

Çözüm:
Cevap: B)
Ribozom, hücrede protein sentezinin gerçekleştiği organeldir. Hem prokaryot hem de ökaryot hücrelerde bulunur.

Soru 3:
Aşağıdakilerden hangisi hücrede enerji üretiminden sorumludur?
A) Hücre zarı
B) Lizozom
C) Mitokondri
D) Golgi aygıtı
E) Ribozom

Çözüm:
Cevap: C)
Mitokondri, hücrede enerji üretiminden sorumludur. Glikozu ATP’ye çevirerek hücrenin enerji ihtiyacını karşılar.

Soru 4:
Hücre zarının yapısı ve işlevi aşağıdakilerden hangisidir?
A) Hücreyi dış ortamdan izole etmek
B) Hücre içi ve dışı madde alışverişini düzenlemek
C) Hücreyi desteklemek ve şekil vermek
D) Hücre içi enerji üretimini sağlamak
E) Protein sentezini gerçekleştirmek

Çözüm:
Cevap: B)
Hücre zarı, hücre içi ve dışı madde alışverişini düzenleyerek hücrenin iç ortamının dengede kalmasını sağlar.

Soru 5:
Aşağıdakilerden hangisi hücre içi sindirimden sorumlu organeldir?
A) Lizozom
B) Mitokondri
C) Golgi aygıtı
D) Endoplazmik retikulum
E) Ribozom

Çözüm:
Cevap: A)