Bu yazımızda 7. sınıf Fen Bilimleri dersinin Hücre ve Bölünmeler ünitesinin “Hücre Organelleri ve Görevleri” konusunun ders notu bulunmaktadır. Konuyu bitirdikten sonra Hücre ve Bölünmeler ünitesinin online testlerini çözebilirsiniz.

7. Sınıf Hücre ve Bölünmeler Online Testler

Hücre Organelleri ve Görevleri Ders Notu

Sitoplazmada yaşamsal faaliyetlerin gerçekleştiği yapılara organel adı verilir. Her organelin kendine özgü görevi vardır.

Organeller ve Görevleri

Hücre Zarı:

• Hücrenin etrafındaki canlı ve esnek kısımdır.
• Sitoplazma ve çekirdeği en dıştan sarar.
• Hücreyi korur ve ona şekil verir.
• Organellerin ve sitoplazmanın dağılmasını engeller.
• Madde alış verişinin kontrol edildiği kısımdır.
• Seçici geçirgen özelliktedir. Yani her madde hücre içine giremez ve hücre dışına çıkamaz. İhtiyaç olan maddeler bu zardan içeri alınırken, boşaltım maddeleri ve salgılar yine bu zardan dışarı verilir.
• Seçici geçirgen özelliği hücrenin canlı olduğunu ispatlar.

Hücre Duvarı:

• Bitki hücrelerinde ve bazı canlılarda (bakteriler) bulunur.
• Hücre zarını çevreleyen, hücreye dayanıklılık kazandıran bir yapıdır.
• Hücre duvarı (hücre çeperi) sert ve cansız bir yapıdır.
• Hayvan hücrelerinde hücre duvarı bulunmaz.
• Hücre duvarının üzerinde “por” adı verilen büyük boşluklar bulunur.
• Hücre duvarı cansız olduğu için seçici geçirgen değildir, tam geçirgendir.

Çekirdek: 

• Hücrenin yönetim ve kalıtım merkezidir.
• Yani hücredeki tüm yaşamsal olayların kontrol edildiği, denetlendiği ve yönetildiği yapıdır.
• Göz rengi, kan grubu, çiçek rengi gibi kalıtsal bilgilerin nesilden nesile aktarılmasını sağlayan kalıtım maddesini (DNA) bulundurur.
• Kanımızdaki olgun alyuvar hücresinin çekirdeği yoktur.
• Çizgili kas hücrelerimizin ise birden çok çekirdeği vardır.
• Bakterilerin çekirdeği yoktur.

Sitoplazma:

• Hücre zarı ile çekirdek zarı arasında yer alan canlı, yarı saydam, renksiz ve akıcı özellikte olan yapıdır.
• Çok büyük bir kısmını su oluşturur.
• Hücrenin solunum, boşaltım, sindirim ve beslenme gibi yaşamsal olaylarını gerçekleştirmede görevli organel denilen yapılar burada yer alır.
• Organeller çok küçük yapılar olduğundan gelişmiş mikroskoplarla gözlemlenebilirler.
• Bitki ve hayvan hücrelerinde bulunan organel çeşitleri farklılık gösterebilir.

Ribozom

• Tüm canlıların hücrelerinde bulunan bir organeldir. Bu nedenle “evrensel organel” adı da verilir.
• Hücrenin en küçük organelidir.
• Görevi protein üretmektir.
• Genç hücrelerde fazla sayıda bulunur.
• Hem bitki hem hayvan hücresinde bulunur.
• Hem ilkel hem de gelişmiş yapılı hücrelerde bulunur.

Endoplazmik Retikulum (ER)

• Hücre zarı ile çekirdek arasındaki kıvrımlı, yola benzeyen yapıdır.
• Maddelerin taşınmasını sağlar.
• Ayrıca bazı maddeleri sentezler ve depolar.
• Hem bitki hem de hayvan hücresinde bulunur.
• Sadece gelişmiş yapılı hücrelerde bulunur.

Koful

• Hücre içindeki atık ve fazlalık maddeleri depolar.
• Bitki hücrelerinde büyük ve az sayıda, hayvan hücrelerinde küçük ve çok sayıda bulunur.
• Hem ilkel hem de gelişmiş yapılı hücrelerde bulunabilirler.

Mitokondri

• Hücrenin ihtiyacı olan enerjiyi üretir.
• Oksijenli solunum olayı ile besinlerdeki enerjiyi canlının kullanabileceği enerji şekline çevirir.
• En çok karaciğer, kas ve beyin hücrelerinde bulunur. Çünkü bu yapılarda daha fazla enerjiye ihtiyaç vardır.
• Gece ve gündüz sürekli olarak çalışır.
• Solunum denklemi: Besin + Oksijen → Karbondioksit + Su + Enerji
• Hem bitki hem hayvan hücresinde bulunur.
• Sadece gelişmiş yapılı hücrelerde bulunur.

Golgi cisimciği

• Salgı maddelerini üretir ve kesecikler hâlinde paketler.
• Dolayısıyla en çok tükürük, süt ve ter bezi gibi salgı maddelerinin üretildiği yapılarda bulunur.
• Bitkilerde de bal özünün üretildiği çiçekte fazladır.
• Hem bitki hem hayvan hücresinde bulunur.
• Sadece gelişmiş yapılı hücrelerde bulunur.

Lizozom

• Hücre içinde sindirimde görevlidir.
• Hücre içindeki büyük yapılı besinleri, yapısı bozulmuş ve yaşlanmış organelleri parçalar.
• Lizozom organeli hücre savunmasında da görev alır. Özellikle hücreye giren bakteri, virüs ve toksit (zehirli) maddeleri etkisiz hâle getiren akyuvar hücrelerinde bu organeller çok sayıda bulunur.

Sentrozom

• İki tane sentriyolden oluşur.
• Hayvan hücrelerinde vardır, bitki hücrelerinde yoktur.
• Hücre bölünmesinde görev alır.
• Sinir hücreleri, olgun alyuvarlar, üreme hücresi ve çizgili kas hücrelerinde sentrozom bulunmaz. Bu nedenle bu hücrelerin bölünme yeteneği yoktur.

Kloroplast

• Bitkiye yeşil rengini verir.
• Yapısında klorofil pigmenti bulunur.
• Bitkinin yeşil kısımlarında bulunur.
• Fotosentez yaparak besin ve oksijen üretir.
• Fotosentez denklemi: Karbondioksit + Su + Işık → Besin + Oksijen
• Hayvan hücrelerinde bulunmaz.

BUNLARI ÖĞRENMEDEN GEÇMEYELİM

• Bitki hücrelerinde kloroplast, kromoplast ve lökoplast olmak üzere üç çeşit plastid vardır.
• Kloroplast bitkilere yeşil renk verir. Bitkinin fotosentez yapmasını sağlar.
• Kromoplast bitkilere sarı, turuncu ve kırmızı renkleri verir. Bitkilerin kök, çiçek, meyve ve tohum gibi yapılarında bulunur.
• Lökoplast renksizdir. Bitkilerin ışık görmeyen kök, tohum ve yumru gibi kısımlarında bulunur. Bitkide nişasta, yağ ve protein depolar.

Çözümlü Sorular

Soru 1:

Aşağıdaki organellerden hangisi hücreye enerji sağlayan yapıdır?
A) Ribozom
B) Kloroplast
C) Mitokondri
D) Golgi Aygıtı

Cevap: C (Mitokondri)
Çözüm: Mitokondri, hücrede enerji üretiminde önemli bir rol oynar ve “hücrenin enerji santrali” olarak bilinir.

Soru 2:

Hangi organel, bitki hücrelerinde fotosentez yaparak besin üretir?
A) Kloroplast
B) Lizozom
C) Ribozom
D) Hücre Duvarı

Cevap: A (Kloroplast)
Çözüm: Kloroplast, bitki hücrelerinde bulunan ve fotosentez gerçekleştiren organeldir. Güneş ışığını kullanarak besin üretir.

Soru 3:

Aşağıdaki organellerden hangisi protein sentezinde görev alır?
A) Kloroplast
B) Ribozom
C) Mitokondri
D) Golgi Aygıtı

Cevap: B (Ribozom)
Çözüm: Ribozom, hücrede protein sentezini gerçekleştiren organeldir. Genetik bilgiyi kullanarak amino asitleri birleştirir.

Soru 4:

Hücrede atık maddelerin yok edilmesi ve sindirilmesi hangi organelin görevidir?
A) Kloroplast
B) Lizozom
C) Ribozom
D) Çekirdek

Cevap: B (Lizozom)
Çözüm: Lizozom, hücre içinde atık maddelerin sindirilmesi ve yok edilmesinde görevli organeldir. Enzimler içerir.

Soru 5:

Aşağıdaki organellerden hangisi bitki hücrelerine özel bir yapı olarak bilinir?
A) Mitokondri
B) Ribozom
C) Kloroplast
D) Lizozom

Cevap: C (Kloroplast)
Çözüm: Kloroplast, bitki hücrelerine özgü bir organeldir ve fotosentez için gereklidir. Hayvan hücrelerinde bulunmaz.