HÜCRE ORGANELLERİ
- Ribozom
- Sentrozom (Sentriyol)
- Endoplazmik retikulum (E.R)
- Golgi
- Lizozom
- Koful
- Mitokondri
- Plastidler (Kloroplast, Kromoplast, Lökoplast)
- Peroksizom
RİBOZOM
Protein ve enzim sentezi yapar. Enzimler protein yapılı moleküllerdir. Ribozom amino asit sentezlemez, amino asitleri kullanarak protein sentezler. Ribozom amino asitleri azalttığı için, asitliği azaltıp pH’ı yükseltebilir.
Çünkü bazı aminoasitlerin radikal grubu asidiktir. Ayrıca protein sentezinde su oluştuğu için ribozom osmotik basıncı azaltır.
Yapısında ribozomal RNA (rRNA) ve protein bulunur. Yani nükleoprotein yapılıdır.
Bulunduğu yerler: Mitokondri ve kloroplastın içinde, Granüllü E.R ve çekirdeğin dış zarı üzerinde, Sitoplazmada serbest halde bulunabilir.
Çekirdeğin içinde ribozom bulunmaz.
Temel Kurallar
- Ribozom, sentrozom ve çekirdekçik zarsızdır. mitokondri, plastitler ve çekirdek çift zarlıdır. Diğer organeller tek zarlıdır (golgi, lizozom, E.R, koful)
- Sentrozom ve lizozom hayvan hücrelerinde bulunur ama gelişmiş bitki hücrelerinde bulunmaz. Plastitler ve hücre çeperi bitkilerde bulunur ama hayvanlarda bulunmaz. Diğer organeller ise bitki ve hayvan hücrelerinde ortak olarak bulunur.
- Mitokondri, kloroplast ve sentrozom kendini eşleyebilir, diğer organeller kendini eşlemez.
SENTROZOM (SENTRİYOL)
Hücre bölünmesi sırasında iğ ipliklerini oluşturur.
Hayvan hücrelerinde bulunur ama gelişmiş bitki hücrelerinde bulunmaz. Bitkilerde iğ ipliklerini sitoplazmadaki bazı proteinler (mikrotübül) oluşturur.
Bir insanın sinir hücrelerinde, yumurta hücresinde ve olgun alyuvar hücrelerinde sentrozom yoktur . Olgun alyuvar hücreleri, çekirdek ve bütün organellerini kaybetmiştir. Alyuvarlar hücre zarı, sitoplazma ve hemoglobin proteinle taşır. Alyuvarlar kırmızı kemik iliğinde üretildiğinde çekirdeklidir. Bu esnada hemoglobinlerini sentezler, daha sonra çekirdek ve organellerini kaybedip kana geçer.
ENDOPLAZMİK RETİKULUM (E.R)
- Hücre zarı ve çekirdeğin dış zarından oluşur. Üzerinde ribozom bulundurursa granüllü E.R (GER), Ribozom bulundurmazsa düz E.R (DER) adını alır.
- Madde taşınmasını (iletimini) sağlar.
- DER kas hücrelerinde kalsiyum (Ca) depolar.
- DER Alkol ve ilaçların zehir etkisini azaltır. Bu yüzden karaciğer, DER bakımından zengindir
- Hücreye desteklik sağlar.
- GER protein sentezler, DER ise yağ ve karbonhidrat sentezler. Hayvan hücrelerinde östrojen gibi steroit yapılı eşeysel hormonlar DER’de üretilir. Ayrıca DER karaciğerde glikojen sentezler.
- E.R birçok organelin oluşumunda da görev alır (golgi, lizozom, koful)
GOLGİ
- Madde paketler ve salgılar. Örneğin tükrük bezi, süt bezi golgi bakımından zengindir.
- Hücre zarının yapısına katılan glikoprotein ve glikolipitleri sentezler. Ayrıca hücre çeperinin yapısına katılan pektin gibi maddeleri sentezler.
- Yani hücre zarının onarımında ve bitkilerde hücre çeperinin oluşumunda görev alır.
- Apoenzim ile yardımcı kısmın birleşmesini sağlar. Yani bileşik enzim oluşturmada görevlidir.
GLİKOPROTEİN SENTEZİ
Glikoprotein sentezinde ATP harcandığı için mitokondri de görev alır.
