İç salgı bezlerinden oluşan hormonal sistemin temel görevi hormonların ilgili hedef hücrelere ulaştırılmasıdır.

İç salgı bezleri vücuttaki sistemlerin düzenlenmesine ve denetlenmesine yardımcı olur. İç salgı bezleri tarafından üretilen özel bileşenlerden oluşan salgılara “hormon” adı verilir. Hormonlar hücredeki golgi cisimciği adlı organel tarafından sentezlenerek ilgili hücrelere iletilir.

Hormonların Özellikleri

1. Etkili ve uzun sürelidir.
2. Vücuda iletimi kan yoluyla gerçekleştirir.
3. Uyarıcı etkiye sahiptirler.
4. İlgili bezler tarafından salgılanırlar.
5. Her hormonun kendine ait hedef organı vardır.

Hormonal sistem farklı organlardan salgılanan 5 hormondan oluşmuştur.

1. Hipofiz Bezi
2. Tiroid Bezi
3. Böbreküstü Bezleri
4. Pankreas Bezi
5. Eşeysel Bezler

1- Hipofiz Bezi

Beynin arka kısmında göz çukurunun bitiminde yer alan bezdir.

• Salgıladığı Hormon: Büyüme hormonu
• Görevi: İç salgı bezlerinin uyumlu çalışmasından sorumludur. Büyümeyi kontrol eder.
• Hastalıklar: Az salgılanırsa cücelik, çok salgılanırsa devlik.

2. Tiroid Bezi

Boyunda, gırtlağın üzerinde yer alır.

• Salgıladığı Hormon: Tiroksin
• Görevi: Büyüme, gelişme ve kimyasal olayların (oksijenli solunum vb.) düzenlenmesinde görevlidir.
• Hastalıklar: Yeterli iyot alınmadığında guatr hastalığı meydana gelir.

3. Böbreküstü Bezleri

Böbreklerin üstünde bulunur ve çoğul olan üçgen Şekilli bezlerdir.

• Salgıladığı Hormon: Adrenalin hormonu, Aldosteron hormonu
• Görevi: Korku, öfke, sevinç, coşku anında salgılanarak metabolizma hızını artırır. Kalp ritmini hızlandırır, solunumu, dolaşımı ve boşaltımı hızlandırır.
• Hastalıklar: Addison hastalığı, Böbrek üstü bezi tümörü

Addison hastalığı: Böbrek üstü bezlerinden yeterince aldesteron salgılanmaması sonucu oluşan hastalıktır. Deride renklenme meydana gelir.

4. Pankreas Bezi

Midenin altında yer alan pankreas organından salgılanır. Pankreas sindirim görevinin yanında hormon salgılamakla görevlidir. Hem iç hem de dış salgı bezi olarak görevlidir.

• Salgıladığı Hormon: İnsülin hormonu, Glukagon hormonu
• Görevi: İnsülin ve glukagon birlikte çalıştıklarında kan şekerini dengeler.
• Hastalıklar: Şeker hastalığı (diyabet)

İnsülin; Kandaki Şeker miktarını azaltır. Fazla şekerin karaciğerde depo edilmesini sağlar.

Glukagon; Kandaki şeker miktarını artırır. Kaslarda ve karaciğerde depo edilen şekerin kana geçişinden sorumludur.

Not: Yemek sonrası kandaki insülin, miktarı karbonhidrat alımından dolayı artar. Uzun süreli açlık ve spor yapılması durumunda ise seker yakımından dolayı kandaki glukagan miktarı artar.

5. Eşeysel Bezler

Erkeklerde testislerde, dişilerde yumurtalıklarda bulunur. Ergenlik döneminden itibaren aktif olarak hormon salgılarlar.

Salgıladığı Hormon: Dişilerde östrajen, Erkeklerde testesteron

Görevi: Dişiye ve erkeğe özgü özelliklerin kazanılmasını sağlar. Üreme hücrelerinin (yumurta ve sperm) üretiminden sorumludur.

Hastalıklar: Üreyememe (kısırlık)

Östrojen; Dişilerde göğüs gelişimi, koltuk altı ve üreme bölgesinde kıllanma, sesin incelmesi gibi etkiler sağlar.

Testesteron; Erkeklerde sakal ve bıyık oluşumu, sesin kalınlaşması, kasların gelişmesi, koltuk altı ve üreme organında kıllanma durumlarını sağlar.

İç salgı bezleri ile ilgilenen bilim dalına “endokrinoloji” denir.

Böbrek üstü bezlerinden salgılanan adrenalin ve aldesteron hormonlarından adrenalin metabolizmayı hızlandırırken, aldesteron kan basıncını düzenler. Sorularda böbrek üstü bezi ile ilgili olarak çoğunlukla adrenalin hormonu karşınıza çıkacaktır.

Çözümlü Örnek Test Soruları

1. Aşağıdakilerden hangisi iç salgı bezlerinin özelliklerinden biridir?
A) Hormon salgılamazlar.
B) Kan yoluyla hormonları vücuda dağıtırlar.
C) Sindirim sistemiyle doğrudan bağlantılıdırlar.
D) Sadece kas sistemini etkilerler.

Cevap: B) Kan yoluyla hormonları vücuda dağıtırlar.
Çözüm: İç salgı bezleri, hormon adı verilen kimyasal maddeler salgılar ve bu hormonları kan yoluyla vücutta hedef organlara taşır.

2. Aşağıdaki bezlerden hangisi büyüme hormonunun salgılanmasından sorumludur?
A) Pankreas
B) Hipofiz bezi
C) Tiroit bezi
D) Böbreküstü bezi

Cevap: B) Hipofiz bezi
Çözüm: Hipofiz bezi, büyüme hormonunu salgılayarak vücudun büyüme ve gelişme süreçlerini kontrol eder.

3. Kan şekerini düzenleyen hormonlar aşağıdaki hangi iç salgı bezinden salgılanır?
A) Hipofiz bezi
B) Pankreas
C) Tiroit bezi
D) Böbreküstü bezi

Cevap: B) Pankreas
Çözüm: Pankreas, insülin ve glukagon hormonlarını salgılar. İnsülin, kan şekerini düşürürken glukagon, kan şekerini artırır.

4. Metabolizmayı düzenleyen hormonları salgılayan iç salgı bezi aşağıdakilerden hangisidir?
A) Hipofiz bezi
B) Tiroit bezi
C) Pankreas
D) Böbreküstü bezi

Cevap: B) Tiroit bezi
Çözüm: Tiroit bezi, metabolizmayı düzenleyen tiroksin hormonunu salgılar. Bu hormon vücuttaki enerji kullanımını kontrol eder.

5. Adrenalin hormonu hangi iç salgı bezi tarafından salgılanır?
A) Tiroit bezi
B) Pankreas
C) Böbreküstü bezi
D) Hipofiz bezi

Cevap: C) Böbreküstü bezi
Çözüm: Böbreküstü bezi, stres durumlarında vücudu hazırlamak için adrenalin hormonu salgılar. Bu hormon kalp atışını hızlandırır ve enerji üretimini artırır.

6. İç salgı bezlerinin görevleriyle ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır?
A) Hormonlar vücutta birçok sistemi etkiler.
B) Hormonlar sadece salgılandıkları yerde etkili olur.
C) İç salgı bezleri hormon salgılar.
D) Hormonlar kan yoluyla taşınır.

Cevap: B) Hormonlar sadece salgılandıkları yerde etkili olur.
Çözüm: Hormonlar salgılandıkları yerden kan yoluyla taşınır ve vücutta hedef organlarda etkili olur. Bu nedenle B seçeneği yanlıştır.

Örnek Soru: Mehmet 12 yaşındadır. Son altı aydır vücudunda çeşitli değişimler gerçekleş­meye bağlamıştır. Örneğin derisinde yağlanmaya bağlı olarak yüzünde sivilce­ler çıkmakta, sesi kalınlaşmaktadır. Mehmet aynı zamanda kendisini yalnız his­setmekte ve ebeveynlerinin onu anlamadığını düşünmektedir.

Mehmet’te gerçekleşen bu değişimlerin sebebi aşağıdakilerden hangisidir?

A) Hipofiz bezinden salgılanan büyüme hormonunun miktarındaki artış
B) Eşeysel bezlerinden östrojen hormonunun salgılanmaya başlaması
C) Tiroit bezinden salgılanan tiroksin hormonunun artık salgılanmaması
D) Eşeysel bezlerinden testosteron hormonunun salgılanmaya başlaması