Hazırlık

• Konuyu seçme: Hazırlıklı konuşmalarda konu ya verilir ya da konuşmacı tarafından seçilir. Konuşmacı dinleyicilerin ilgi alanlarını belirledikten sonra onların ilgi i çeken konuları seçmelidir. Bundan da önemli olan, konuşmacının seçtiği konuyu benimsemesi gerekir. Bir konuya ne kadar hazırlıklı olunsa da konu sevilmeyen bir durumdaysa başarı şansı yoktur. Eğitim kurumlarında konu seçimi öğrencilere bırakılır. Seçim konusunda zorluk yaşayan öğrencilere öğretmen, yardım edebilir. Seçilen konu, sınıfta işlenmeye, konuşmaya ve eğitim ilkelerine uygun olmalıdır. Konuşmacı konuyu seçerken veya sınırlandırırken yaşantıları, deneyimleri, özel ilgileri, okudukları, dinledikleri, gözlemleri, dış dünya… etkilidir. Felsefe, edebiyat, dil, sanat, tarih, coğrafya, kültür, bilim, din, çevre, sağlık, spor, hukuk, ulaşım, tıp, iletişim, müzik, doğa, eğitim gi i pek çok konu ele alınabilir. Seçilen konunun genel olması durumunda konu sınırlandırılır. Konu sınırlandırılmazsa hazırlanan metinler dağınık olacaktır. Konu amaca uygun biçimde sınırlandırılmalıdır.
• Amaç belirleme: Konuşmayı hazırlamadan önce amaç belirlenmeli, malzeme amaç doğrultusunda seçilmelidir. Amaç; yeni bilgiler vermek, bilinçlendirmek, yanlışları düzeltmek, yeni bir bakış açısı kazandırmak, eğlendirmek, belli bir düşünceyi aşılamak şekillerinde olabilir. Amaca bağlı olarak bakış açısı bireysel, toplumsal, eleştirel, ulusal, evrensel olabilir.
• Hedef kitleyi belirleme: Dinleyici, konuşmanın hedef kitlesini oluşturur. Bu sebeple konuşmacı, hedef kitlenin ilgi alanına, kültür düzeyine, dünya görüşlerine, azlık-çokluk durumuna, bağdaşık (homojen) ya da bağdaşmamış (heterojen) oluşlarına göre malzemesini toplar ve konuşma planını ona göre düzenler. Hedef kitleye göre üslup belirlenir. İş adamlarına, akademisyenlere seslenirken kullanılan üslup ve seçilen sözcükler; işçilere, bir spor kul’ taraftarlarına seslenirken kullanılan üsluptan ve sözcüklerden farklıdır. Kullanılan sözcüklerde ve üslupta hedef kitlenin bilgi düzeyi gözetilmezse hedef kitleye tam anlamıyla ulaşılamaz. Sözcükler anlatılmak istenen tam anlatılmalıdır. Soyut düşünceler yerine somut düşüncelere yer verilmelidir.
• Konuşma konusuyla ilgili gözlem, inceleme veya araştırma yapma: Seçilen konuyla ilgiyle bilgiler ansiklopedi, kitap, dergi, gazete, internet gibi kaynaklardan taranıp derlenir. Okunup seçilen bilgiler, konunun sınırlandırılmış biçiminde kullanılmak üzere not edilir. Notlar, hangi kaynaklardan alınmışsa belirtilir.

Planlama

• Konuşmanın temel bölümlerini belirleme: Konuşmanın giriş, gelişme ve sonuç bölümleri belirlenir. Bilgiler, düşünceler ve örnekler uygun bölümlere yerleştirilir.
• Her bölümde vurgulanacak hususları belirleme
• Konuşma içeriğini süreye göre düzenleme: Konuşma içeriği verilen süreye uygun hale getirilir, uzun veya kısa olmamasına dikkat edilir.
• Konuşma metnini veya notlarını hazırlama: Konuşma metni kağıtlara yazılır. Konuşmada kullanılacak notlar alınır. Konuşma; deyim, atasözü , vecize, terim, alıntı, kısa hikaye, anı. şiir, fıkra. söz sanatları, istatistiklerden yararlanma vb. unsurlarla zenginleştirilebilir.
• Konuşmada kullanılacak görsel ve işitsel araçları hazırlama: Konuşma için kullanılacak fotoğraf, resim, grafik, tablo, video, müzik önceden hazırlanır.
• Konuşma provası yapma: Konuşma birkaç kez sesli bir şekilde okunur. Böylece süre de ayarlanmış olur. Konuşmanın etkili olması için konuşma birkaç kez kendi kendine ya da başkasına anlatılır.

Sunum

• Mekanı, hedef kitleyi, konuyu ve amacı dikkate alarak konuşma: Konuşmacı; içeriğe ve hitap ettiği kitleye uygun jest ve mimikler kullanır; dinleyici ile göz teması kurar, heyecanını kontrol eder; dış görünümünü ve kıyafetini konuşma yapacağı ortama göre ayarlar. Konuşma metni kitlenin niteliğine göre üç şekilde sunulabilir. a. Bağımlı sunuş: metni okuma; b. Yarı bağımlı sunuş: yer yer metne bakarak anlatma; c. Bağımsız sunuş: metne bağlı kalmadan doğal olarak konuşma.
• Etkili bir başlangıç yapma: Konuşmaya etkili bir başlangıç yapmak için içeriğe uygun soru sorma, şiir okuma; bir fıkra, hikaye, anı anlatma gibi tekniklere başvurulur.
• Önemli noktalan vurgulama: Konuşmacı; önemli noktaları vurgulamak ve konuşmasının etkili olabilmesi için sesleri ve heceleri birbirine karıştırmadan, yutmadan. tam ve doğru çıkarmalı, kelime ve cümle vurgusuna dikkat etmeli; ses tonunu amacına, ortama, içeriğe ve hedef kitleye uygun olarak ayarlamalıdır. Konuşmacı, konuşurken nefes almak için sözün anlamına uygun duraklamalar yapmalıdır.
• Konuşmayı takip etmeyi kolaylaştıran ifadeler kullanma: Konuşmacı, önemli noktaları vurgulamak ve dinleyicilerin ilgisini canlı tutmak için çeşitli geçiş ifadelerini (bu sebeple, bundan dolayı, özellikle, kısacası vb.) kullanabilir.
• Konuşmada gerektiğinde özetlemelere başvurma
• Konuşmayı uygun ifadelerle tamamlama: Konuşmanın genel iletisi, konuşmanın sonunda da vurgulanır, konuşma özetlenir.
• Konuşmayı planlanan sürede tamamlama: Konuşma için hangi süre belirlenmişse onun dışına çıkılmaz.