HARİTACILIĞIN TARİHSEL GELİŞİMİ

İnsanoğlunun haritacılık merakına sahip olduğu çevrenin sınırlarını çizmekte gezdiği ve gördüğü yerleri hatırlamak maksadıyla belli işaretler benimseyerek taş, ceylan derisi ve tahta gibi düz zeminler üzerine resimler çizmekle başlamıştır. Bu durum haritacılığın, yazının icat edilmesinden (MÖ 3200’ler) çok önce başladığını göstermektedir.

İlk haritaların Mezopotamya’da yapıldığı kabul edilen bir görüştür. Kerkük yakınlarındaki Nuzi‘de Akadların Sargon sülalesi zamanında, akarsuyun etrafında balık pulları şeklinde çizilen ve yeri tahmini olarak Fırat Nehri çevresi olan harita ilk harita olarak kabul edilmekteydi (MÖ 2200 civarı).

Mısır Medeniyeti’ne ait ilk harita II. Ramses Dönemi’ne (MÖ 1333 – 1300) aittir. Bu medeniyetten kalan papirüs harita Nubya’da bir altın madenini gösteren haritadır (MÖ 1300).

Eski Çin’de Tarihçi “Ssu Ma Chien” tarafından kaydedilen Yen Prensi’nin MÖ 227’de Çin prensine takdim ettiği harita, Çin’in en eski haritası olarak bilinir.

Anadolu’da ilk harita olarak Ankara Anadolu Medeniyetler Müzesi’nde sergilenen ve Çatalhöyük’teki (Konya’da) kazılarda bir evin duvarında bulunan “Çatalhöyük Şehir Planı” haritası yaklaşık 8200 yıl öncesine ait en eski haritadır. –

İlk Çağ’daki haritacılık çalışmaları Orta Çağ’da batıda hristiyanlığın baskıcı tutumu nedeniyle pek gelişemedi. Bu sırada doğuda ise Türk — İslam coğrafyacıları önemli eserler vermiştir.

Türk – İslam dünyasının dikkate değer en önemli haritacısı Piri Reis‘tir. Çizdiği Dünya haritasının bir parçası günümüz haritacılığına yakın modernlikte ve o günün şartlarında dehalığını gösterir mahiyettedir. O dönemde çizilen haritaları toplayıp bir atlas oluşturmuştur. Kitab-ı Bahriye önemli eseridir.

Harezmi, “Dünya’nın Görünümü” adlı eserinde Batlamyus‘un “Coğrafya” adlı eserindeki bilgileri güncellemiş ve geliştirmiştir. Bu eserinde şehir ve coğrafi yerlerin koordinatları vardır. Ayrıca bir Dünya haritası çizmiştir.

Belhi Ebu Zeyd, haritacılık okulu kurmuş. Suwar Al-Akalim (İklimlerin Görünümü) eserini yazmıştır. Biruni, astronomi çalışmaları ve Dünya’nın şekli ile ilgili hesaplamaları ile jeodezinin babası olarak bilinir. Kaşgarlı Mahmut, bilinen en eski Türk haritasını çizmiştir. Bu harita
Kaşgarlı Mahmut’un Divan-ı Lügati’t Türk adlı eserinde yer alır. Asıl adı Muhammed olan 1100 yılında Endülüs’te (Septe’de) doğan El İdrisi‘nin Uzak Diyarlara Hoş Seyahatler” Kitabı (Rogar’ın Kitabı – Kıtabü’r Rucari) vardır.

Osmanlı Dönemi’nde de haritacılıkta önemli gelişmeler yaşanmıştır. Fatih Sultan Mehmet batıya ait önemli eserleri tercüme ettirmiştir. 1513 yılında Piri Reis dünya haritasını tamamlamıştır. 1513 yılında İbrahim Katibi, Akdeniz haritasını çizmiştir.

1719 yılında İbrahim Müteferrika ilk matbaa baskı haritayı basmıştır.

1818’de ilk haritacılık okulu açılmıştır.

1830 yılında ilk deniz haritası olarak Karadeniz’in haritası Deniz Harp Okulu’nda basılmıştır.