HAÇLI SEFERLERİ

Avrupalıların 11. yüzyılın sonları ile 13. yüzyılın sonları arasında Müslümanların elinde bulunan ve Hıristiyanlarca kutsal sayılan Kudüs ve dolaylarını geri almak için düzenledikleri seferlere Haçlı Seferleri adı verilmiştir. Haçlı Seferleri’nin dini, siyasi ve ekonomik nedenleri vardır.

a) Dini Nedenler

• Hristiyanların, kutsal yerleri, özellikle Kudüs’ü geri almak istemesi Müslümanlardan geri almak istemesi.
• Katolik Kilisesi’nin Ortodoks dünyasını egemenliği altına almak istemesi
• 10. yüzyılda Fransa’da ortaya çıkan Kluni Tarikatı’nın Hristiyanları Müslümanlara karşı kışkırtması
• Din adamlarının etkisi ile Hristiyanlarda oluşan koyu fanatizm
• Papa ve din adamlarının nüfuzlarını artırmak istemeleri

Siyasi Nedenler

• Avrupalıların Türkleri, Anadolu, Suriye, Filistin ve Akdeniz’den uzaklaştırmak istemeleri
• Türkler karşısında zor durumda kalan Bizans’ın Avrupa’dan yardım istemesi
• Senyör ve şövalyelerin macera arayışları

c) Ekonomik Nedenler

• İslam Dünyası’nın zenginliği, Avrupa’nın fakirliği
• Avrupalıların doğudan gelen ticaret yollarına hakim olmak istemeleri
• Avrupa’da toprak sahibi olmayan soyluların toprak elde etmek istemeleri
• Avrupalıların doğunun zenginliklerine sahip olmak istemeleri

Birinci Haçlı Seferi (1096-1099)

Papa II. Urban ve Piyer Lermit’in çabalarıyla Avrupa’da kalabalık bir ordu hazırlanmıştı.

Anadolu’ya ilk gelen düzensiz gruplar, I. Kılıç Arslan tarafından yok edilmişlerdir. Ancak bu grubun ardından şövalye, kont ve düklerden oluşan bir ordu, Anadolu’ya girdi. Haçlılar Bizans’ın da yardımıyla Anadolu Selçukluları’nı Eskişehir yakınlarındaki Dorileon’da mağlup ettiler. Türkiye Selçukluları’nın merkezi İznik kuşatıldı. Kılıç Arslan, İznik’i boşaltmak zorunda kaldı. Devletin başkenti Konya’ya taşındı. Haçlılara karşı başarı ile mücadele eden Kılıç Arslan, çok kalabalık olmalarından dolayı Haçlıları durduramamıştır. Antakya’yı işgal eden Haçlılar, 1099’da Kudüs’ü Fatımilerden aldılar.

Bu sefer sonunda:

• Kudüs, Haçlıların eline geçti.
• İznik ve Batı Anadolu, Bizans’ın eline geçti.
• Anadolu Selçukluları, İznik’i kaybedince Konya’yı başkent yaptılar.
• Haçlılar, ellerine geçirdikleri Antakya, Urfa, Trablusşam, Sur, Yafa, Nablus gibi şehirlerde feodalite rejimine dayanan dukalık ve kontluklar kurdular.

İkinci Haçlı Seferi (1147-1149)

Musul Atabeyi İmadeddin Zengi, Urfa’yı 1144’te Haçlılardan aldı. Ardından Halep ve Şam alınınca Kudüs Krallığı Papa’dan yardım istedi. Papa’nın çağrısı ile Alman İmparatoru III. Konrad ile Fransa Kralı VII. Lui, ayrı yollardan Anadolu üzerine sefere çıktılar. İki ordu da Anadolu Selçukluları tarafından bozguna uğratıldı. Ordularının büyük kısmını kaybeden iki kral, Şam’a saldırdılar; fakat başarılı olamadılar.

Üçüncü Haçlı Seferi (1189-1192)

Mısır’da devlet kurmuş olan Selahaddin Eyyubi, Haçlılarla amansız bir savaşa tutuştu. Amacı, Suriye’deki Haçlı üstünlüğüne son vermekti. Selahaddin Eyyubi, bu mücadelede başarılı olarak 1187’de “Hıttin” denilen yerde Haçlıları yendi. Kudüs dâhil olmak üzere Suriye’nin büyük bir bölümünü Haçlı istilasından kurtardı. Kazanılan bu zaferler, Avrupa’da duyulunca, her yerde dini propagandalar yapıldı. Alman İmparatoru Frederik Barbaros, Fransa Kralı Filip Ogüst ve İngiltere Kralı Arslan Yürekli Rişar komutası altındaki yeni Haçlı orduları harekete geçtiler. Kara ve deniz yollarıyla gelen Haçlı orduları, Kudüs’ü alamayarak geri döndüler.

Dördüncü Haçlı Seferi (1204)

Eyyubiler, Haçlılarla mücadeleye devam ederek Filistin’deki Yafa ve sahil şeridindeki bazı kaleleri ele geçirdiler. Bunun üzerine Papa, bütün Hristiyanları sefere çağırdı. Haçlılar, bu defa deniz yolu ile Kudüs’e ulaşmak istedikleri için Venediklilerle anlaştılar. Bu sırada Bizans’ta taht kavgaları sürüyordu. İmparator olmak isteyen Aleksi Angelos, Haçlılardan çeşitli vaatlerle yardım istedi. Papa’nın muhalefetine rağmen İstanbul’a gelen Haçlılar, tahttan indirilen İzak ve oğlu Aleksi’yi imparator ilan ettiler ve İstanbul’u yağmaladılar. İstanbul halkının ayaklanarak imparatoru ve oğlunu öldürmesi üzerine Haçlılar, İstanbul’u işgal ederek Latin İmparatorluğu’nu kurdular (1204). İstanbul’dan kaçan Bizans soyluları, İznik Rum İmparatorluğu’nu (1204 -1261) ve Trabzon Rum İmparatorluğu’nu (1204 -1461) kurdular. İznik Rum İmparatorluğu, 1261 yılında Latin İmparatorluğu’nu yıkarak Bizans’ı tekrar canlandırmıştır.

Beşinci Haçlı Seferi (1217-1221)

Papa Üçüncü Honorius’un teşvikiyle Macar Kralı İkinci Andrias, Kuzey Avrupa’dan gelen Haçlılarla, 1217 senesinde Akka’ya geldi. Kral Andrias, Müslümanlar karşısında dayanamayınca, geri döndü. Geride kalanlar Dimyat’a saldırıp şehri aldılar.Daha sonra Kahire’ye yöneldilerse de Eyyubiler tarafından bozguna uğratılıp dağıtıldılar.

Altıncı Haçlı Seferi (1228-1229)

Papa’nın çağrısı üzerine Alman imparatoru III. Frederik, deniz yolu ile Akka’ya geldi (1228). Bu sırada Eyyubiler iç mücadelelerle uğraşıyorlardı. Haçlılar, bundan yararlanarak Sayda ve Kudüs’ü kuşattılar. Haçlılarla başa çıkamayacağını anlayan Eyyubi hükümdarı Melik Kamil, Haçlıların Kudüs’te serbestçe oturması şartını kabul ederek 10 yıllık bir anlaşma yaptı (1229). Böylece Haçlılar amaçlarına ulaştılar. Ancak Filistin’e kadar inen Harzem Türklerinin Haçlıları yenmesiyle Eyyubiler Kudüs’ü yeniden ele geçirdiler (1244).

Yedinci Haçlı Seferi (1248-1254)

Kudüs’ün Müslümanlar tarafından alınması üzerine, Fransa Kralı St. Louis tarafından düzenlendi. Sekizinci Haçlı Seferi (1268-1270) Bu nedenle Tunus’a sefer düzenleyen St. Louis ve ordusunun yarısı, veba salgını nedeniyle ölünce sefer de sonuçsuz kaldı.

HAÇLI SEFERLERİ’NİN SONUÇLARI

a) Dini Sonuçları

• Avrupa’da kiliseye ve din adamlarına duyulan güven sarsıldı.
• Skolastik düşünce zayıfladı.
• Kilise ve Papa’nın otoritesi sarsıldı.

b) Siyasi Sonuçları

• Seferler sırasında binlerce senyör ve şövalye öldü. Sağ kalanların bir kısmı da topraklarını kaybetti. Böylece feodalite rejimi zayıfladı.
• Merkezi krallıklar, güç kazanmaya başladılar.
• Feodalitenin zayıflamasıyla köylüler çeşitli haklar elde ettiler.
• Türklerin batıya doğru ilerleyişleri bir süre için durdu.
• Bizans, Batı Anadolu’daki toprakların bir kısmını ele geçirdi.
• Haçlılar ile yapılan mücadeleler, İslam Dünyası’nı, Moğol saldırıları karşısında güçsüz bıraktı.

c) Ekonomik Sonuçları

• Doğu-batı ticareti gelişti.
• Marsilya, Cenova, Venedik gibi Akdeniz limanları önem kazandı.
• Avrupalılar, dokuma, cam ve deri işleme sanatını öğrendiler.
• Papaların ve kralların seferlere mali destek sağlamak için İtalyan bankerlerine başvurmaları, bankacılığı geliştirdi.
• Avrupa’da hayat standartları yükseldi.
• Ticaretle uğraşmaya başlayan şehir halkı, zenginleşerek burjuva sınıfını oluşturdular.
• Anadolu, Suriye ve Filistin, ekonomik bakımdan zarar gördü.

d) Teknik Sonuçlar

• Pusula, barut, kâğıt ve matbaa, Avrupa’ya götürüldü. Bunlar, Avrupa’da bilim ve teknik alanında gelişmelere yol açtı.
• Avrupalılar, İslam Medeniyeti’ni yakından tanıdılar ve faydalandılar.
• Avrupa’da kültür hayatı canlandı.