HAÇLI SEFERLERİ (1095 – 1270)

Avrupalıların Orta Çağ’da Doğu’daki zenginlikleri ele geçirmek amacıyla başlattıkları ve yaklaşık olarak iki yüz yıl devam eden savaşlar zinciridir. XI. yüzyılın sonlarında başlayan bu savaşların ekonomik, dini ve siyasi birçok nedeni vardır.

Haçlı Seferlerinin En Önemli Nedenleri ise şunlardır:

• Hristiyanlarca kutsal kabul edilen Kudüs ‘ün Müslümanlardan geri alınmak istenmesi
• Türklerin Anadolu’daki ilerleyişi karşısında Ortodoks Bizans’ın Avrupa’dan yardım istemesi
• Doğu zenginliklerinin Avrupalılarca yağmalanmak istenmesi
• Papa, rahipler ve Kluni tarikatının, halkı kışkırtması, Feodalite rejiminin etkisiz hale getirdiği kralların eski güçlerine kavuşmak istemeleri
• Katolik Kilisesi’nin Hristiyanlığı daha geniş alanlara yayarak otoritesini artırmak istemesi
• Topraksız kalan soyluların toprak edinmek istemeleri

I. Haçlı Seferleri (1095)

Din adamlarının (Papa II. Urban gibi) kışkırtmaları sonucunda zengin olmak isteyen yoksul Avrupa halkı doğuya doğru harekete geçti. Askerlikle hiç ilgisi olmayan ilk Haçlı ordusu Anadolu Selçukluları (i. Kılıçarslan) karşısında pek etkili olamadı.

I. Haçlı Seferi; Soylular tarafından düzenlenmiş ve arkadan gelen zırhlı birliklerle desteklenmişti. Sonuçta Anadolu Selçuklularının başkenti İznik’i alan (1095) Haçlılar, Batı Anadolu’nun Bizanslıların eline geçmesine neden olmuştur.

I. Haçlı Seferi sonunda Kudüs, Urfa, Antakya ve Trablusşam Hristiyanların eline geçti. Haçlılar buralarda krallık ve kontluklar kurdular. Böylece Avrupa’daki Feodalite Rejimi Orta Doğu’ya taşınmış oldu.

II. Haçlı Seferi (1147)

I. Haçlı Seferi sonunda Kudüs’te Latin Krallığı Urfa ve Antakya’da da kontluklar kurulmuştu. Musul Atabeyi İmadeddin Zengi’nin Urfa Kontluğu üzerine yürüyerek bu önemli kenti Haçlılardan 1144 yılında geri alması üzerine Avrupalılar yeniden harekete geçmişlerdir. Katoliklerin düzenlediği bu sefere (1147) II. Haçlı Seferi dendi. Bu sefere I. Haçlı Seferi’ne katılmayan din adamları ve soyluların yanı sıra krallar da katıldılar.

Bunun nedenlerinden bazıları şunlardır: 

• Haçlıların ilk seferde başarılı sonuçlar alması
• İlk sefer sonucunda Doğu ülkelerinin, zenginliğinin anlatılanlardan daha fazla olduğunun anlaşılmasıdır. Ancak Haçlı ordularının büyük bölümü Anadolu Selçuklu hükümdarı I. Mesut ve onun oğlu II. Kılıç Arslan tarafından imha edildi. Böylece II. Haçlı Seferi Hristiyanlar adına başarısızlıklarla sonuçlandı.

III. Haçlı Seferi (1189)

Selahaddin Eyyubi’nin Kudüs’ü Hittin Savaşı (1187) sonucunda Haçlılardan geri alması sonucu Avrupalı krallar III. Haçlı Seferi’ni düzenlediler (1189). Bu sefere Almanya ve Fransa krallarının yanı sıra İngiltere kralı Arslan Yürekli Rişar da katıldı. Haçlı orduları II. Kılıç Arslan’ın oğulları tarafından yok edildiler. Kudüs’e ulaşan Rişar ise etkili olamadı.

IV. Haçlı Seferi (1204)

Selahaddin Eyyubi’nin yerine geçen Melik Adil Seyfeddin Haçlılarla mücadeleyi sürdürerek Yafa ve sahil şeridindeki bazı kaleleri geri aldı. Diğer Haçlı kalelerinin tehlikeye düştüğünü gören Papa III. İrosan IV. Haçlı Seferi’ni düzenledi. Anadolu üzerinden değil de denizden Kudüs’e ulaşmayı planlayan Haçlılar, İstanbul’da taht kavgalarının başladığını duyunca yollarını değiştirerek yine deniz yoluyla İstanbul’a geldiler. Burada bir Latin Krallığı kurdular. İznik’te Rum Krallığı adıyla bir devlet kuruldu. Katolik Haçlılardan kaçan Ortodoks Rumlar ise Karadeniz kıyılarında birçok küçük devletçikler oluşturdular. Bunların içinde en önemlisi Trabzon Rum İmparatorluğu’dur. Son önemli sefer olan VIII. Haçlı Seferi ise Tunus üzerine düzenlenmiş, burada üslenen Müslüman korsanlar etkisiz hale getirilmeye çalışılmıştır.

Haçlı Seferleri’nin Sonuçları

• Feodalite zayıflamaya başlamış bunun karşısında mutlak krallıklar güç kazanmıştır. Avrupa’da ilk kez Halk Okulları açılmıştır.
• Katolik Klisesi’nin otoritesi zayıflarken Skolastik düşünce yerini serbest düşünceye bırakmaya başlamıştır.
• Doğu – Batı ticareti canlanmıştır. Böylece Akdeniz ve çevresinin ticari önemi artmış, Akdeniz Hristiyanların eline geçmiştir.
• Avrupa’da para kullanılmaya başlanmıştır.
• Kağıt, barut, pusula ve matbaa gibi teknik gelişmeler Avrupa’ya taşınmıştır.
• Doğu’nun üstünlüğü Batı’ya geçmeye başlamıştır.
• İlk kez Avrupa dışında misyonerlikler kurularak Hristiyanlık dininin Asya ve Afrika’da yayılmasına çalışılmıştır.
• Türk — İslâm dünyası ekonomik yönden zayıflamaya başlamıştır.
• Orta Doğu savaş alanı haline geldiğinden birçok uygarlık eseri tahrip edilmiştir.

Magna Karta (Büyük Şart)

İngiliz demokrasisinin ilk adımı sayılan belgedir. Kral Yurtsuz Jan tarafından XIII. yüzyıl başlarında (1215) kabul edilmiştir. Kralla halk arasındaki ilişkileri düzenleyici hükümler içerir.

Buna göre kral halktan habersiz;

• Vergi alamayacak,
• Haksız tutuklama yapmayacak,
• Hapis ve sürgün cezası vermeyecekti.