Güç Santralleri
Elektrik üretimi yapan güç santrallerinin hidroelektrik santral, termik santral, nükleer santral, rüzgar santrali , jeotermal santral gibi çeşitleri vardır.
Hidroelektrik Santral
Barajlarda depolanan suyun enerjisinden yararlanılarak, elektrik enerjisi üretilen santrallere hidroelektrik santral denir. – Hidroelektrik santrallerde suyun hareketinden yararlanılarak elektrik enerjisi üretilir. Bunun için bir akarsuyun önü kesilir ve bir baraj gölü oluşturulur. Böylece suyun yüksekliği artırılarak potansiyel enerji kazanması sağlanır. Daha sonra aşağıya doğru bırakılan su, türbinlerin hareket etmesini sağlayarak jeneratörde elektrik enerjisi üretilir.
Termik Santral
Fosil yakıtların yakılmasıyla elde edilen ısı enerjisini, elektrik enerjisine dönüştüren santrallere termik santral denir. Termik santrallerde fosil yakıtların yakılması sonucu açığa çıkan enerji ile su ısıtılır. Elde edilen yüksek basınçlı su buharı ile türbinlerin hareket etmesi sağlanarak jeneratörde elektrik enerjisi üretilir.
Nükleer Santral
Nükleer santrallerde uranyum, plütonyum gibi radyoaktif elementler kullanılır. Nükleer reaksiyonlar sonucu açığa çıkan enerji ile su ısıtılır. Elde edilen yüksek basınçlı su buharı ile türbinin hareket etmesi sağlanarak jeneratörlerde elektrik enerjisi üretilebilir.
Nükleer santrallerde elektrik enerjisi elde edilirken aynı zamanda radyoaktif atıklar da oluşur. Radyoaktif atıklar dışarıya radyasyon geçirmeyen özel kasalara konularak yerin derinliklerine gömülür.
Aynı şekilde nükleer güç santralleri de çevreye zarar vermeyecek özel güvenlik önlemleri alınarak yapılır. Bu önlemlere dikkat edilmediği takdirde, radyoaktif atıklar tüm canlılara zarar verebilir.
Jeotermal Santral
Yerkabuğunun altında magma adı verilen sıcak ve sıvı kayaların bulunduğunu biliyoruz. Bu kayaların sıcaklığı yer altına doğru inildikçe her 100 metrede 3oC artar. Yaklaşık 3000 metre derinde bu kayalar, suyu kaynatmaya yetecek sıcaklıkta olur. Buralara ulaşan su, hava ile buluşmazsa buharlaşmaz ve kaynama sıcaklığının üzerinde sıcaklıklara sahip olur. Bu su, jeotermal güç santrallerinde elektrik üretimi için kullanılabilir. Jeotermal enerji kullanımı çevreye ve atmosfere atık madde verilmesine sebep olmaz.
Rüzgâr Santrali
Rüzgarın gücünden yararlanılarak enerji üretilen santrallere rüzgâr santrali adı verilir.
Rüzgâr santrallerinde rüzgâr jeneratörleri ile elektrik enerjisi üretilir. Bir rüzgâr jeneratörü bir evin, bir okulun hatta bir köyün elektrik enerjisi ihtiyacını karşılayabilir.
Rüzgâr santrallerinin sayısı dünyada hızla artmaktadır. Ülkemizin rüzgâr enerjisinden yararlanma potansiyeli yüksektir, ancak henüz bu kaynaktan yeterince yararlanılamamaktadır.
Güç Santrallerinin Yararları ve Zararları
Elektrik enerjisi üretiminin yapıldığı güç santrallerini yarar-zarar ve riskler yönünden değerlendirebiliriz. Bu değerlendirmeleri yaparken üretilen elektrik enerjisinin miktarını, doğaya olan tahribatı, havaya ve suya salınan atıkları, canlılara olan etkileri göz önüne alabiliriz.
- Hidroelektrik santrallerinde ve nükleer santrallerde üretilen elektrik enerjisi miktarı oldukça fazladır.
- Su, rüzgâr, Güneş ve jeotermal kaynaklar yenilenebilme özelliğine sahiptir. Yani kullanıldıkça tükenmezler. Bu kaynakların doğaya olan tahribatı yenilenebilir enerji kaynaklarına göre daha azdır.
- Nükleer santrallerde çok yüksek miktarda elektrik enerjisi elde edilmektedir. Ancak nükleer santrallerde oluşan nükleer atıklar dikkatli bir şekilde saklanmadığında hem doğaya hem de insanoğluna çok büyük zararlar verebilmektedir.
- Hidroelektrik santralleri çevreyi kirletmeden elekrik üreten santrallerdir. Ancak barajların kurulduğu bölgelerde bazı bitki ve hayvan türleri yok olabilmektedir.
Örnek Soru
Güç santralleri
1. Hidroelektrik Santral 2. Termik Santral 3. Jeotermal Santral 4. Nükleer Santral
Açıklama
a) Kömür ve linyit gibi yakıtlarda depolanmış kimyasal enerjiden yararlanılarak elektrik enerjisi üretilir.
b) Suyun potansiyel enerjisinden yararlanılarak elektrik enerjisi üretilir.
c) Yer kabuğunun derinliklerinde bulunan sıcak sudan yararlanılarak elektrik enerjisi üretilir.
d) Uranyum yakıtından yararlanılarak elektrik enerjisi üretilir.
Yukarıda verilen güç santralleri ve bu santrallere ait açıklamaları uygun şekilde eşleştiriniz.
Çözüm: 1—> b, 2—>a, 3—> c, 4 —> d şeklinde eşleştirme yapabiliriz.
