Göstermeye Bağlı Edebi Metinler Tiyatro AYT
Bireyin toplumsal ve bireysel yaşayışından çeşitli kesitleri gerçeklere uygun bir biçimde ve kurmaca bir yapıda sahnede gösterilmesi ilkesine dayanan sanat dalıdır.
Tiyatro eseri, “piyes” ve “oyun” olarak da adlandırılır.
Tiyatro, hem söz hem de eylem sanatıdır.
Öğelerin başında dramatik olay ya da olaylar zinciri gelir. Bunu oluşturan da kişilerin kendileriyle ya da çevreleriyle çatışmasıdır. Bu çatışmaya oyunu yönlendiren eylem denir. Oyunda düşünceler, duygular dümdüz sunulmaz. Eyleme dönüştürülerek verilir.
Dramatik örüntü ya da olaylar dizisini oluşturup geliştiren de oyun kişileridir. Oyun yazarı, bu kişileri doğal ve toplumsal çevreleri içinde verir. Onları çevresinden soyutlamaz.
Dramatik olay ve olaylar dizisi, kişiler dışında bir başka ana öge de dekordur. Dekor, gösterilenlerin geçtiği yeri, doğal ve toplumsal çevreyi oluşturmaya yarayan eşya ve nesnelerin bütünüdür.
Geleneksel olarak tiyatro eserlerinin, yani oyunların yapısı üç bölümden oluşur: Serim, düğüm, çözüm. Serim bölümü eserin girişidir. Düğüm bölümü; konu, kişiler, kişilerin birbirleriyle çatışmaları, tutku, dilek ve özlemleri keskinleşip yoğunlaşır; olayın akışı izleyicinin merakını uyandıracak bir biçim kazanır. Sonuç bölümünde ise izleyicilerin merakı ağır ağır giderilir, olaylar ve kişiler arasındaki çatışmalar giderek uzlaşmaya dönüşür, daha doğrusu düğüm çözümlenir.
Tiyatro eserinin bölümlere ayrılışına perde denir. Eserler, çoğu kez bir perdelik, iki perdelik, üç perdelik şeklinde adlandırılır.
Batı Tiyatrosu Çeşitleri
Geleneksel Türk Tiyatrosu
- Gölge Oyunu
- Orta Oyunu
- Meddahlık
- Kukla
- Köy Seyirlik Oyunları
Müzikli Tiyatro
Müzikle oyunun iç içe bulunduğu bir türdür. Hem oyuna özgü ögeler, hem de bir orkestra vardır; orkestra olmadan böyle bir oyun sahneye konamaz. “Opera”, “Operet” gibi biçimler de müzikli tiyatro içerisinde yer alır.