Cisimlerin gölge boyu, güneş ışınlarının geliş açısının farklılaşmasına bağlı olarak değişir. Güneş ışınlarının geliş açısı,

a) Dünya’nın şekline ve enleme,
b) Günlük harekete (günün saati),
c) Yıllık harekete ve eksen eğikliğine (mevsim),
d) Eğime ve bakıya göre değişir.

• Bir cisme güneş ışınlarının geliş açısı ile o cismin gölge boyu arasında ters orantı vardır. Güneş ışınlarının geliş açısı büyüdükçe gölge boyu kısalır.

• Güneş ışınları dönenceler arasına yılda iki defa dik gelir. Bu nedenle dönenceler arasında kalan yerlerde, gölge boyu yılda iki kez sıfır olur.
• Güneş ışınları dönencelere yılda bir defa dik gelir. Bu nedenle dönencelerde, gölge boyu yılda bir kez sıfır olur.
• Güneş ışınları dönenceler dışında kalan yerlere hiçbir zaman dik gelmez. Bu nedenle dönenceler dışında kalan
  yerlerde, gölge boyu hiçbir zaman sıfır olmaz.
• Türkiye, dönenceler dışında olduğu için yatay düzleme dik konumda bulunan cisimlerin gölge boyları hiçbir zaman sıfır olmaz.
• Kuzey Yarım Küre’de en kısa gölge 21 Haziranda, en uzun gölge ise 2’i Aralıkta oluşur.
• Gün içinde en kısa gölge, öğle vaktinde oluşur. Sabah ve akşam saatlerinde cisimlerin gölgeleri uzundur.

Çözümlü Örnek Test Soruları: Gölge Boyu ve Güneş Işınlarının Geliş Açısı

Soru 1: Güneş ışınlarının yere dik geldiği bir bölgede gölge boyu nasıl olur?
A) Uzun
B) Çok uzun
C) Kısa
D) Hiç oluşmaz
Cevap: C
Çözüm: Güneş ışınları dik açıyla geldiğinde cisimlerin gölge boyu en kısa olur, çünkü ışınlar dik açıyla düştüğünde gölgeler küçülür.

Soru 2: Güneş ışınlarının yatay bir yüzeye 90° açıyla geldiği an aşağıdakilerden hangisidir?
A) Gün doğumu
B) Gün batımı
C) Öğle vakti
D) Akşamüstü
Cevap: C
Çözüm: Güneş ışınlarının 90° açıyla geldiği an, öğle vaktidir. Bu durumda gölgeler en kısa boyda olur.

Soru 3: Gölge boyunun en uzun olduğu zaman dilimi aşağıdakilerden hangisidir?
A) Sabah ve akşam saatleri
B) Öğle vakti
C) Öğleden sonra
D) Gece
Cevap: A
Çözüm: Sabah ve akşam saatlerinde Güneş alçakta olduğu için ışınlar yatay olarak gelir ve gölgeler uzun olur.

Soru 4: Türkiye’de yaz mevsiminde gölge boyları kış mevsimine göre nasıl değişir?
A) Daha uzun olur
B) Daha kısa olur
C) Aynı kalır
D) Yok olur
Cevap: B
Çözüm: Yaz mevsiminde Güneş ışınları daha dik açıyla geldiği için gölge boyları kışa göre daha kısa olur.

Soru 5: Ekvator’da Güneş ışınlarının dik geldiği tarihlerde gölge boyu nasıl olur?
A) En uzun olur
B) En kısa olur
C) Orta uzunlukta olur
D) Hiç oluşmaz
Cevap: D
Çözüm: Ekvator’da 21 Mart ve 23 Eylül tarihlerinde Güneş ışınları tam dik açıyla geldiği için gölge oluşmaz.

Soru 6: Gölge boyu ile Güneş ışınlarının geliş açısı arasında nasıl bir ilişki vardır?
A) Geliş açısı arttıkça gölge boyu uzar
B) Geliş açısı azaldıkça gölge boyu kısalır
C) Geliş açısı arttıkça gölge boyu kısalır
D) Geliş açısı azaldıkça gölge boyu yok olur
Cevap: C
Çözüm: Güneş ışınlarının geliş açısı arttıkça (dikleştikçe) gölge boyu kısalır. Açının azalması ise gölge boyunu uzatır.

Soru 7: Gölge boyu en kısa hangi enlemde ve tarihlerde gözlenir?
A) Ekvator, 21 Haziran ve 21 Aralık
B) Dönenceler, 21 Mart ve 23 Eylül
C) Ekvator, 21 Mart ve 23 Eylül
D) Kutuplar, 21 Haziran ve 21 Aralık
Cevap: C
Çözüm: Ekvator’da 21 Mart ve 23 Eylül tarihlerinde Güneş ışınları dik gelir ve gölge boyu en kısa (hatta yok) olur.

Soru 8: Türkiye’de en kısa gölge boyu hangi tarihte gözlenir?
A) 21 Aralık
B) 21 Mart
C) 21 Haziran
D) 23 Eylül
Cevap: C
Çözüm: Türkiye’de 21 Haziran’da Güneş ışınları en dik açıyla gelir, bu yüzden gölge boyu en kısa olur.