• Asya Hun Devleti’nin yıkılmasından sonra Orta Asya’daki Türk birliği bozulmuştur.
• Türkler bu dönemde Orhun ve Selenga nehirleri etrafında kurulan Avarların egemenliğinde Bumin Kağan önderliğinde yaşamışlar ve bu devletin silahlarını yapmışlardır.
• Avar hakanı devlete karşı çıkan Töles isyanını (551) bastıramayınca Bumin Kağandan yardım istemiş bunun üzerine Bumin Kağan devlete karşı çıkan isyanı bastırmıştır.
• Daha sonra isyanı bastırması karşılığında Avar hakanının kızını isteyen Bumin Kağan bu isteğinin reddedilmesi üzerine Avar devletine karşı mücadeleye başlamış ve bu mücadeleyi kazanarak 552 yılında Ötüken merkezli I. Göktürk Devletini kurmuştur.

Uyarı: Göktürk Devleti Türk adıyla kurulan ilk Türk devletidir.

• Bumin Kağan (552-553), devletini kurduktan sonra yapmış olduğu mücadele sonrasında sınırlarını hızla genişletmiş sınırların genişlemesi üzerine yönetimi kolaylaştırmak amacıyla devletin doğu kanadına kendisi geçmiş, batı kanadını ise kardeşi İstemi Yabgu yönetmiştir. (İkili teşkilat)
• Amcası İstemi Yabgu’yla devleti yöneten Mukan Kağan devlete en parlak dönemini yaşatmıştır.

Bu dönemde;

1. Avarlar tamamen bölgeden uzaklaştırılmıştır.
2. Kitanlar ve Kırgızlar itaat altına alınmıştır.
3. Çin’e üstünlük kabul ettirilmiştir.
4. Bu arada devletin batı kanadını yöneten İstemi Yabgu devletin ekonomik gücünü artırmak amacıyla İpek Yolu hakimiyeti için önce Sasanilerle Akhunlara karşı ittifak kurarak bu devleti yıkmış daha sonra Sasanilerin ticareti engellemesi üzerine bu devlete karşı Bizans ile ittifak kurarak Sasanileri zayıflatmıştır.
Uyarı: Göktürkler bu dönemde devletler arası kurulan ilişkilerde siyasi ve ekonomik çıkarlarını ön planda tutmuşlardır. I. Göktürk devleti Bizans’tan ilk elçi kabul eden ve Bizans’a ilk elçi gönderen Türk devletidir.

• Ancak Mukan Kağan ve İstemi Yabgu‘nun ölümü üzerine devletin başına geçen Tapo Kağan’ın (572-581) Maniheizm dinini kabul ederek ülkede yaymaya çalışması huzursuzluğa neden olmuş yerine gelen İşbara Kağan‘ın da devleti iyi yönetememesi üzerine devlet zayıflamıştır.
• Daha sonraki süreçte devlet, taht kavgaları ve Çin entrikaları sonucu önce ikiye ayrılmış 630’da Doğu Göktürk yıkılırken 659’de Batı Göktürk Çin hakimiyeti altına girmiştir.

2. Göktürk Devleti (Kutluk Devleti) hakkında bilgi almak için tıklayın.