DOĞAL KAYNAKLARIN SÜRDÜRÜLEBILIR KULLANIMI

Günümüzde dünya nüfusunda meydana gelen hızlı artış, teknolojik gelişmeler, tüketim alışkanlıklarının değişmesi gibi faktörlere bağlı olarak doğal kaynaklar hızla azalmaktadır. Doğal kaynak miktarında yaşanan bu azalma kaynakların sürdürülebilir kullanımının önemini arttırmıştır. Günümüzde hem atık miktarının azaltılması hem de doğal kaynak tüketiminin azaltılması amacıyla atıkların geri kazanım yöntemleri ile yeniden değerlendirilmesine yönelik çalışmalar yapılmaktadır.

Geri Dönüşüm

Yeniden değerlendirilme imkânı olan atıkların çeşitli fiziksel ve kimyasal işlemlerden geçirilerek ikincil ham maddeye dönüştürülmesi ve tekrar üretim sürecine dahil edilmesine geri dönüşüm denir.

Doğal kaynaklar sonsuz değildir. Bazıları dikkatlice kullanılmadığı zaman bir gün bitecektir. Bu durumun farkına varan ülkeler, kaynak israfını önlemek ve ortaya çıkabilecek enerji krizleri ile baş edebilmek için atıkların geri dönüştürülmesi ve tekrar kullanılması için çeşitli yöntemler aramış ve geliştirmişlerdir. Geri dönüşüme olan ihtiyacın başlamasında savaşlar nedeniyle ortaya çıkan kaynak sıkıntıları etkili olmuştur. Büyük devletler, II. Dünya Savaşı sırasında ülke çapında geri dönüşümle ilgili kampanyalar başlatmışlardı. Vatandaşlar özellikle metal ve fiber maddeleri toplama konusunda teşvik edilmişlerdir. ABD’de geri dönüşüm işlemi yurtseverlik anlayışında çok önemli bir yer edinmiştir. Hatta savaş sırasında oluşturulan kaynak koruma programları, doğal kaynakları kısıtlı bazı ülkelerde savaş sonrası da devam etmiştir.

Kalkınma çabasında olan ve ekonomik zorluklarla karşı karşıya bulunan gelişmekte olan ülkelerin de doğal kaynaklarından uzun vadede ve  maksimum bir şekilde faydalanabilmeleri için atık israfına son vermeleri, ekonomik değeri olan maddeleri geri dönüşüm ve tekrar kullanma yöntemlerini uygulamaları gerekmektedir.

Geri dönüşüm faaliyetlerinin birinci basamağı atıkların kaynağından ayrı ayrı toplanmasıdır. Böylece aynı tür atıkların çöple karışarak kirlenmesi önlenerek bir yerde toplanması sağlanmaktadır. Bu amaçla imal edilen atık toplama kutuları farklı renklere sahiptir.

Geri dönüşümün ikinci basamağı, ayrı toplanan değerlendirilebilir atıkların uygun araçlarla geri dönüşüm tesislerine taşınmasıdır.

Geri dönüşüm faaliyetlerinin üçüncü basamağı ise bu atıkların geri dönüşüm tesislerinde işlenmesidir.

Geri Dönüşümün Önemi

• Doğal kaynak tüketiminin azalmasını sağlar.
• Enerji tasarrufuna neden olur.
• Atık miktarını azaltarak çöp işlemlerinde kolaylık sağlar.
• Geri dönüşüm geleceğe ve ekonomiye yatırım yapılmasına yardımcı olur.
• Geri dönüşüm faaliyetleri ile değerlendirilebilecek başlıca atık türlerini metal, cam, plastik ve kâğıt atıklar oluşturmaktadır.

Plastik Ambalajlar

Plastik kullanımı kolay ve yaygın olan bir madde olması nedeniyle pek çok üründe plastik kullanılmaktadır. Geri dönüşüm faaliyetleri çerçevesinde yeniden değerlendirilebilmesi sürecinde öncelikle plastik ambalaj atıkları eritilerek granül hâline dönüştürülmektedir. Bu granüller daha sonra plastik torba, marley, su borusu, elyaf, sera örtüsü gibi ürünlerin üretiminde ham madde olarak kullanılmaktadır. Örneğin 2,5 litrelik bir plastik şişenin geri dönüşümle değerlendirilmesi bir lambanın 6 saatte tükettiği kadar enerji tasarrufu sağlamaktadır.

Metal Ambalajlar

Günümüzde sıklıkla kullanılan peynir, salça, meşrubat gibi pek çok gıda ürününde metal ambalajlar kullanılmaktadır. Tek kullanımlık olan bu ambalajların eritilerek geri dönüşüm faaliyetleri çerçevesinde değerlendirilmesi enerji ve ham madde tüketiminde tasarruf sağlar. Örneğin alüminyum ambalajların geri dönüşüm faaliyetleri çerçevesinde değerlendirilmesi sera gazı emisyonu %95, atık su kirlenmesi de %97 oranında azalmaya neden olmaktadır.

Cam Ambalajlar

Doğada kaybolma süresi en uzun maddelerden biri olan cam atıkların geri dönüşüm faaliyetleri ile değerlendirilmesi büyük öneme sahiptir. Cam atıklar geri dönüşüm faaliyetleri sürecinde değerlendi irken öncelikle cam atıklar renklerine göre ayrılarak cam tozu hâline getirilir. Sonrasında bu cam tozları; kum, kireç taşı ve soda külü ile karıştırıldıktan sonra yüksek sıcaklıkta şekillendirilerek yeni ürünlere dönüştürülür. Kırık camların eritilerek yeniden değerlendirilmesinde %32 oranında daha az enerji harcanır. Bir tane cam şişe geri dönüştürüldüğünde 100 vatlık bir ampulün dört saatte harcadığı kadar enerji tasarrufu sağlanmış olur.

Kâğıt Atıklar

Kâğıtların ham maddesini ağaçlar oluşturmaktadır. Bu nedenle kâğıt atıkların geri dönüşüm ile değerlendirilmesi doğal sistemler açısından büyük önem taşır. Kâğıt atıklar diğer atık türlerine göre doğal ortam içinde daha kısa süre içinde ayrışabilmektedir.

Kâğıt atıklar içinde yer alan gazete kâğıtları, evsel atıkların önemli bir bölümünü oluşturmaktadır. Kullanılmış kartonlar; masa, sandalye, dolap gibi mobilya üretiminin yanı sıra kâğıt ham maddesi olarak da kullanılmaktadır. Kâğıt ve karton ambalajların geri dönüşüm faaliyetleri ile değerlendirilmesi hem atık miktarının azaltılmasına hem enerji tasarrufu sağlanmasına hem de orman varlığının korunmasına katkı sağlamaktadır.