GERÇEK ANLAM

1) Temel Anlam

Sözcüğün söylendiği anda zihinde uyandırdığı ilk anlamdır. Sözcüğün temel anlamı, sözlükte yer alan ilk anlamdır.

Örnek: Basamaklara doğru koştu, merdivenleri bir solukta çıktı.

• Basamak: Bir yere çıkarken veya bir yerden inerken basılan ve art arda gelen, birbirine belirli aralıkları olan düz yüzeylerden her biri.
• Bu cümlede basamak sözcüğü temel anlamda kullanılmıştır.

Örnek: Çok kitap okumaktan gözlerim kanlanmıştı.

• Göz: Görme organı.
• Bu cümlede “göz” sözcüğü temel anlamıyla kullanılmıştır.

Örnek: Sabah olunca annem bütün perdeleri açardı.

• Perde: Görüşü, ışığı engellemek, bir şeyi gizlemek için pencereye veya bir açıklığın önüne gerilen örtü.
• Bu cümlede “perde” sözcüğü temel anlamıyla kullanılmıştır.

2) Terim Anlam

Bir bilim, sanat ya da meslek dalında özel anlam kazanmış sözcüklerdir.

Örnek: Bir doğal sayıyı oluşturan rakamlardan her birinin bulunduğu haneye basamak denir.

• Bu cümlede “basamak” sözcüğü matematik ile ilgili bir terim olarak kullanılmıştır.

Örnek: Bu pınarın gözlerine taş tıkamışlar, suyun akışını engellemişlerdi.

• Göz: Suyun topraktan kaynadığı yer, kaynak.
• Bu cümlede “göz” sözcüğü coğrafi bir terim olarak kullanılmıştır.

Örnek: Oyunun üçüncü perdesinde seyirciler çok korktu.

• Perde: Bir sahne eserinin büyük bölümlerinin her biri.
• Bu cümlede “perde” sözcüğü tiyatro terimi olarak kullanılmıştır.

MECAZ ANLAM

Bir sözcüğün gerçek anlamından tamamen uzaklaşarak yeni bir anlam kazanmasıdır.

Örnek: Çalışmaya başladığım ilk iş yerim benim için bir basamaktı, oradan sonra başarılı bir iş hayatım oldu.

• Basamak: Bir amaca ulaşmak için yararlanılan kişi, durum veya yer. Bu cümlede “basamak“ sözcüğü temel anlamından uzaklaşıp yepyeni bir anlam kazandığı için mecaz anlamda kullanılmıştır.

Örnek: Ben olaya hiç bu gözle bakmamıştım.

• Göz: Düşünce, anlayış.
• Bu cümlede “göz” sözcüğü kendi asıl anlamından uzaklaştığından mecaz anlamda kullanılmıştır.

Örnek: Onun yaptıklarını görünce gözlerimdeki perde kalktı.

• Perde: Anlayışı, gerçeği görmeyi engelleyen durum.
• Bu cümlede “perde” sözcüğü mecaz anlamda kullanılmıştır.