Gerçek Anlam
Temel Anlam
Bir sözcüğün söylendiği anda zihinde uyandırdığı ilk anlamdır. Sözcüğün sözlükteki ilk anlamıdır.
– Akşam olunca çektik evimizin perdelerini. (Temel Anlam)
Bu cümlede perde sözcüğü “görüşü, ışığı engellemek, bir şeyi gizlemek için pencereye veya bir açıklığın önüne gerilen örtü” anlamında kullanılmıştır. Yani “perde” sözcüğü akla gelen ilk anlamda kullanıldığı için temel anlamlıdır.
Gözüme ışık gelince rahatsız olmuştum. (Temel Anlam)
Bu cümlede “ışık” sözcüğü “cisimleri görmeyi, renkleri ayırt etmeyi sağlayan fiziksel enerji“ anlamında kullanılmıştır. Yani “ışık“ sözcüğü bu cümlede akla gelen ilk anlamda, temel anlamdadır.
Terim Anlam
Bilim, sanat, meslek dallarından herhangi biriyle ilgili özel ve belirli bir kavramı karşılayan sözcüklerdir.
– Oyunun üç perdesi de böyle alkışlar içinde geçti. (Terim Anlam)
Bu cümlede perde sözcüğü “bir sahne eserinin büyük bölümlerinin her biri” anlamında kullanılmıştır. Yani sanat dallarından tiyatro ile ilgili bir kavramdır, bu yüzden terim anlamlıdır.
Işık, her yöne ve doğrular hâlinde yayılır. (Terim Anlam)
Bu cümlede “ışık” sözcüğü “yüksek derecede ısıtılan cisimlerin veya çeşitli enerji biçimleriyle uyarılan cisimlerin gaz
ışı yaydığı gözle görülen ışıma” anlamında kullanılmıştır. Yani “ışık” sözcüğü bu cümlede bir bilim dalı olan fizik ile ilgili özel anlamlı bir sözcük olarak terim anlamda kullanılmıştır.
Karanlık
Gerçek Anlam: Elektrik kesilince karanlıkta yürümeye çalıştım.
Kırmak
Gerçek Anlam: İki gün önce aldığı kalemi kardeşine vermemek için kırmış.
Çözümlü Örnek Sorular ve Cümleler:
Soru 1:
“Bahçedeki elma ağacından taze elma topladık.” cümlesindeki “elma” kelimesi hangi anlamda kullanılmıştır?
A) Temel anlam
B) Terim anlam
C) Mecaz anlam
D) Soyut anlam
Cevap: A) Temel anlam
Açıklama: “Elma” kelimesi burada gerçek (temel) anlamında, yani yenilebilen bir meyve olarak kullanılmıştır.
Örnek cümleler:
- Elma çok sağlıklı bir meyvedir. (Temel anlam)
- Bu problemi çözmek için bir “elma” teorisi geliştirilmiş. (Terim anlam)
Soru 2:
“Dünya Güneş etrafında döner.” cümlesindeki “Dünya” kelimesi hangi anlamda kullanılmıştır?
A) Temel anlam
B) Terim anlam
C) Mecaz anlam
D) Soyut anlam
Cevap: B) Terim anlam
Açıklama: “Dünya” kelimesi cümlede bilimsel bir terim olarak gezegen anlamında kullanılmıştır.
Örnek cümleler:
- Dünya, Güneş Sistemi’ndeki üçüncü gezegendir. (Terim anlam)
- Dünya çok güzel bir yerdir. (Temel anlam)
Soru 3:
“Kalp insan vücudunun en önemli organıdır.” cümlesindeki “kalp” kelimesinin anlamı nedir?
A) Temel anlam
B) Terim anlam
C) Mecaz anlam
D) Soyut anlam
Cevap: B) Terim anlam
Açıklama: “Kalp” burada biyoloji alanında terim anlamında, yani bir organ olarak kullanılmıştır.
Örnek cümleler:
- Kalp, kanı vücuda pompalayan önemli bir organdır. (Terim anlam)
- Kalbim kırıldı, çok üzüldüm. (Mecaz anlam)
Soru 4:
“Tarladaki buğdaylar başak vermeye başladı.” cümlesinde “buğday” kelimesi hangi anlamda kullanılmıştır?
A) Temel anlam
B) Terim anlam
C) Soyut anlam
D) Mecaz anlam
Cevap: A) Temel anlam
Açıklama: “Buğday” kelimesi burada temel anlamda, yani tarım ürünü olarak kullanılmıştır.
Örnek cümleler:
- Bu yıl buğday tarlasından iyi verim aldık. (Temel anlam)
- Bilimdeki yenilikler, buğdayın genetiğini değiştirmeyi hedefliyor. (Terim anlam)
Aşağıdaki cümlelerden hangisinde altı çizili sözcüğün anlam ilgisi yay ayraç içinde yanlış verilmiştir?
A) Düşünceleriyle etrafındaki herkesi zehirlemeye çalışıyordu. (Gerçek)
B) Aramızda geçen tatsız konuşmayı unutalım ikimiz de. (Mecaz)
C) Bu acı haber, hasta adamı iyice yıktı. (Mecaz)
D) Söylediğin güzel şarkıyı saatlerce dinlerim ben. (Gerçek)
Ali: Gemi, boğazdan geçerken zorlanıyordu.
Melike: Oyunun ikinci perdesi çok eğlenceliydi.
Kübra: Matematik dersinde açıları öğrendik.
Cenk: Bu sorunu kökünden halletmeliyiz.
Yukarıdaki öğrencilerden hangisinin cümlesinde terim anlamlı bir sözcük yoktur?
A) Ali B) Melike C) Cenk D) Kübra
