• Gazneliler, Karahanlıların saldırıları sonrası Samanoğlu Devletinin zayıflamasıyla bu devlet bünyesinde komutanlık ve valilik yapan Horasan emiri Alp Tekin’in önderliğinde Afganistan’ın Gazne kentinde kurulmuştur.

Önemli Not: Diğer Türk devletlerinin aksine bu devletin ismini kurulduğu kentten alması, Türk olmayan bölge halkının devlete bağlılığını artırma isteğidir.

• Gazneliler Sebük Tigin Döneminde tam bağımsız olmuş ve devlete en parlak dönemini Gazneli Mahmut yaşatmıştır.

Gazneli Mahmut Dönemi

• Samanoğullarıyla yapılan mücadele sonrasında Buhara, Horasan, Herat, Belh, Kabil kentlerini alan Gazneli Mahmut daha sonra Şii Büveyhoğlu baskısı karşısında mücadele edemeyen Abbasi halifesinin yardım çağrısı üzerine sefere çıkarak Şii Büveyhoğlu Devleti’ni mağlup etmiştir. Bu hizmet karşılığında halife tarafından Gazneli Mahmut’a sultan unvanı verilmiştir.

Uyarı: Gazneli Mahmut Türk tarihinde Sultan ve Padişah unvanını kullanan ilk Türk hükümdarıdır. Şii Büveyhoğlu mücadelesi sonrasında Türklerin İslam dünyasındaki saygınlıkları artmıştır. Bu dönemden itibaren Türkler de İslam dünyasının lideri olma ve bu devletleri koruma politikası geliştirmiştir.

• Bu dönemde yaşanan en önemli gelişme ise Gazneli Mahmut’un Hindistan seferidir.

Hindistan Seferleri

Seferlerin Amaçları

1. Yapılan mücadele sonrasında ülke sınırlarını genişletmek (Siyasi amaç)
2. İslamiyet’i yeni alanlara yaymak (Dini amaç)

Uyarı: Bu iki durum Hint seferlerinin gaza ve cihat amacıyla yapıldığını kanıtlar.

3. Hindistan’ın zenginliklerini ele geçirmek (Ekonomik amaç)

Uyarı: Dönemin en önemli ticaret yollarından biri olan Baharat Yolu’na hakim olma düşüncesi vardır.

• Gazneli Mahmut bu hedefleri doğrultusunda Hindistan’a 17 sefer düzenlemiştir.

Seferin Sonuçları

1. İslamiyet geniş alanlara yayılmıştır.
2. Baharat Yolu denetim altına alınarak devletin gelirleri artırılmış ayrıca ele geçirilen ganimetlerle Gazne kentine saraylar (Örneğin Leşger-i Bazar Sarayı) parklar, bahçeler, zafer abideleri, camiler yaptırılarak Gazne şehri o devrin en güzel ve bakımlı şehri haline getirilmiştir.
3. Geniş Hindistan coğrafyasına hakim olunarak ülke sınırları genişletilmiştir.

Buna bağlı olarak;

• Ülkenin gelir ve giderleri artmış,
• Ülke nüfusu artmış,
• Ülke, bünyesinde birden fazla ulus barındıran bir imparatorluk haline gelmiştir.

Gazneliler imparatorluk karakteri taşıyan İlk Türk-İslam devletidir.

• Gaznelilerde çok uluslu yapıdan dolayı ülkede gerek kültür gerekse siyasi birliği sağlamak zorlaşmıştır. Örneğin bilim dili Arapça, saray dili Türkçe, edebiyat dili ise Farsçadır.

Gazneliler Devletinin Yıkılışı

• Gazneli Mahmut’un ölümü sonrasında yerine geçen oğlu Mesut ülkeyi iyi yönetememiştir.
• 1040 Dandanakan Savaşı’yla Büyük Selçuklu Devleti’ne yenilerek yıkılış sürecine giren devleti Hindistan’ın yerlileri olan Gurlular yıkmıştır.

Uyarı: Gaznelilerin yıkılışının en büyük nedeni devletin kurucularının Türk, halkının ise farklı uluslardan meydana gelmesidir.

Gaznelilerde Bilim ve Kültür

• Gazneliler bilime ve edebiyata önem vermişlerdir. Sarayda bilim adamlarına rahat çalışma ortamı sağlamışlardır.
• Çok yönlü çalışmalar yapan Biruni ve İranlı şair Firdevsi bu dönemin önemli bilim adamı ve edebiyatçılarıdır.

Önemli Not: Firdevsi’nin Şahname adlı eseri Fars dili etkisindeki ilk Türkçe eserdir.