FİZİKSEL NİCELİKLERİN SINIFLANDIRILMASI

Fiziksel bir büyüklüğü tam olarak tanımlayabilmek için büyüklüğün nasıl ölçüleceğini bir kurala bağlamak ve büyüklüğü bir birim ile ifade etmek gerekir. Uluslararası bir standart oluşturmak için çok sayıdaki fiziksel büyüklük içinden 7 tane büyüklük seçilmiş ve bunlara temel büyüklük denilmiştir. Bu temel büyüklüklerden türetilen büyüklüklere de türetilmiş büyüklük denilmiştir. Aşağıdaki tabloda SI’daki (Uluslararası Birim Sistemi) birim sistemindeki temel büyüklüklerin sembolleri, birimleri ve birim sembolleri ile bu büyüklükleri ölçmek için kullanılan ölçü araçları belirtilmiştir.

Skaler ve Vektörel Büyüklükler

Sadece sayı ve birim ile ifade edilebilen büyüklüklere skaler büyüklük denir.

Sayı ve birim yanında yönünün de belirtilmesi gereken büyüklüklere vektörel büyüklük denir.

SI’daki temel büyüklüklerin hepsi skaler büyüklüktür. Türetilmiş büyüklüklerden özkütle, enerji, güç, basınç, elektriksel yük, direnç, ışık akısı, aydınlanma şiddeti skaler büyüklüktür. Türetilmiş büyüklüklerden kuvvet, hız, ivme, yer değiştirme, elektrik alan şiddeti ve manyetik alan şiddeti ise vektörel büyüklüktür.

Örnek: Fiziksel niceliklerle ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi doğrudur?

A) SI birim sisteminde sıcaklık birimi celsiustur.
B) Kuvvet SI birim sistemindeki temel büyüklüklerdendir.
C) Ağırlık skaler bir büyüklüktür.
D) SI birim sistemindeki türetilmiş büyüklüklerin hepsi vektörel büyüklüktür.
E) Akım şiddeti ampermetre ile ölçülür.

Çözüm: SI birim sisteminde; sıcaklık birimi kelvindir. Kuvvet türetilmiş bir büyüklüktür Ağırlık bir kuvvet olduğundan vektörel büyüklüktür. Türetilmiş büyüklüklerin bazıları skaler, bazıları vektörel büyüklüktür.

Uzayda yönlendirilmiş doğru parçasına vektör denir.

Vektörel gösterim için vektörün isimlendirildiği harfin üzerinde ok kullanılır. ( gibi) Vektörün büyüklüğü A ya da || ile gösterilir.

Birden fazla vektörün toplanması ile ede edilen vektöre bileşke vektör denir ve  ile gösterilir.

Aynı doğrultudaki vektörleri toplamak için uç uca ekleme yöntemi kullanılır. Bu yöntem uygulanırken, bir vektörün bitiş noktasına diğer vektörün başlangıç noktası gelecek şekilde eklenir. İlk vektörün başlangıç noktasını son vektörün bitiş noktasına birleştiren vektör bileşke vektöre eşit olur. Vektörler toplanırken ekleniş sırasının değişmesi sonucu değiştirmez.

Aynı yöndeki vektörlerin bileşkesi () vektörlerle aynı yönde, büyüklüğü ise vektörlerin büyüklüklerinin toplamına eşit olur. (R= A + B)