Osmanlı Devleti’nin fethettiği yerlerde sosyal, kültürel ve demografik değişimler yaşanmıştır. Osmanlı Devleti, fethettiği topraklarda güven ve istikrarlı bir ortam hazırlayarak Müslüman ve gayrimüslimlerin bir arada ve güvenle yaşamasını sağlamıştır. İstimâlet politikası farklı unsurların birlikte yaşamasını kolaylaştırmıştır. Osmanlılar fethedilen bölgelerdeki gayrimüslimlerin Müslüman olması için planlı bir çabaya girişmemiş, onları dinlerini değiştirmeye zorlamamıştır. Yasalara uydukları, vergilerini ödedikleri, güvenlik ve düzeni muhafaza ettikleri sürece kendi okul, hastane ve mahkeme gibi kurumlarını yaşatma imkânı vermiştir.
Osmanlıların fethettiği bölgelerde uyguladığı imar ve iskân politikası ise fiziki dönüşümün yaşanmasında etkili olmuştur. Fethedilen yerlerde cami, mescit, medrese, kervansaray, imaret, bedesten gibi yapılar inşa edilerek Türk şehir dokusu egemenlik kurulan bölgelerde etkin hâle getirilmiştir. Balkanlarda uygulanan iskan faaliyetleri sonucunda bu topraklara Türk – İslam kimliği kazandırılmıştır.
Osmanlı şehirlerinde Yaşam
Osmanlı Devleti’nde İstanbul, Edirne, Bursa gibi şehirler kalabalık ve çok kültürlüdür. Bu durumun oluşmasında şehirlerde güven ortamının sağlanması ile sosyal ve ekonomik imkanların gelişmiş olması önemli bir etken olmuştur. Osmanlı şehir halkı genellikle ticaret, esnaflık ve zanaat ile uğraşmıştır.
Osmanlı şehirleri merkezde kurulan camilerin etrafında gelişmiştir. Caminin yakınına çarşı, bedesten, arasta denilen ticari yapılar yapılmış bunların etrafında da mahalleler oluşturulmuştur. Osmanlı şehrindeki mahalleler, birbirini tanıyan, sosyal dayanışma içinde olan kişilerin yaşadığı yerlerdir.
Osmanlılarda ordunun sefere çıkması, seferden dönmesi, padişahın tahta çıkması (cülus), yabancı elçilerin karşılanması, dinî bayramlar, şehzadelerin sünnet düğünleri, hanedan üyelerinin düğünleri, padişah çocuklarının doğumu gibi durumlarda şenlikler yapılır, panayırlar kurulurdu. Bu şekilde şenlikler bir tür panayır ve fuar görevini üstlenmiş ve üretilen malların iç ve dış pazara tanıtılmasıyla ekonomik hareketliliğe katkı sağlamıştır.
Bilgi: Osmanlı halkı; cami ve mescitlerin dışında kahvehane, kıraathane, bozahane gibi mekânlarda veya düzenlenen panayır ve şenliklerde bir araya gelmiştir. Bu mekân ve faaliyetler, bireyler arasında sosyal bağların güçlenmesinde, geleneklerin sürdürülmesinde ve manevi duyguların tatmininde etkili olmuştur.
Osmanlı toplumu için dinî törenler de insanların kaynaştığı etkinliklerdendir. Özellikle Ramazan ayı içerisinde düzenIenen “Surre Alayı” (Hac münasebetiyle Hicaz bölgesinde gönderilen hediyelerin bulunduğu alay), “Hırka-i Saadet merasimi” (Peygamber efendimize ve yakınlarına ait olan Mukaddes Emânetlerin ziyaret edilmesi), kandillerle ışık gösterileri yapılması ve mahyalar hazırlanması, panayırlar kurulması, Hacivat ve Karagöz oyunları gibi etkinlikler Osmanlı toplumunun kaynaşmasında etkilidir. Ramazan ayı toplumsal yardımlaşma ve dayanışmanın da en güçlü olduğu zaman dilimi olmuştur.
Osmanlı Mutfağı
Osmanlı Devleti’nde mutfak, kültürün en önemli unsurlarından biridir. Osmanlılarda et, süt, yoğurt, peynir, tereyağı gibi ürünler beslenme sisteminin esasını teşkil etmektedir. Saray mutfak geleneğinde, çorbalar ve pilav çeşitleri; kuzu ve koyun etiyle hazırlanan kebap, yahni, külbastı, kızartma ve köfteler; tahıl ve baklagillere dayanan et suyu ile pişirilmiş yemekler; zerde, aşure, kabak tatlısı gibi tatlılar; hoşaf ve şerbet gibi içecekler ön plandadır.
Tencere yemekleri limon suyu, nar ekşisi, koruk, soğan ve çeşitli baharatlar ile tatlandırılmıştır. Domates ve salça Osmanlı mutfağına XIX. yüzyılda girmiştir.
Osmanlı’da Giyim – Kuşam
Osmanlı halkı genellikle çakşır (şalvar), gömlek, entari, dolama, kaftan, kürk, kavuk ve serpuş gibi başlıklar giyerdi. Kadınların giysiler kesim şekli ve kullanılan aksesuarlar açısından farklılık gösterirdi. Osmanlı kadınları başlarına ferace, yaşmak gibi Örtüler takar yüzlerinin bir bölümünü peçe ile örterlerdi.
Osmanlı Devleti’nde kılık kıyafet kültürünün oluşmasında din kuralları, yaşanılan çevre, sosyal yapı, gelenek ve kanunlar etkili olmuştur. Osmanlılarda halkın rütbeye, statüye, mesleğe ve dinî inanca göre kıyafetler giymesi sağlanarak giysiler konusunda bir düzen sağlanmak istenmiştir.
