5. sınıf Sosyal Bilgiler dersi, öğrencilerin yaşadıkları çevreyi daha iyi anlamalarını sağlayan önemli konuları içerir. “Evimiz Dünya” ünitesi, ilimizin göreceli konumu, doğal ve beşerî çevredeki değişimler, yaşanabilecek doğal afetler ve ülkemizin komşu devletleri gibi başlıklar altında, çevremizdeki dünyayı tanıma fırsatı sunar. Bu ünite sayesinde hem yerel çevremizi hem de küresel bağlamda ülkemizin coğrafi ve siyasi önemini kavrayabiliriz.

2. Ünite: Birlikte Yaşamak Testleri 5. Sınıf Sosyal Bilgiler (Yeni Müfredat)

• İlimizin Göreceli Konumu
• Doğal ve Beşerî Çevremizdeki Değişim
• İlimizde Yaşanabilecek Afetler ve Etkileri
• Ülkemize Komşu Devletler

Konu Özeti:

Bu ünitede, ilimizin göreceli konumu, doğal ve beşerî çevremizdeki değişimler, ilimizde yaşanabilecek doğal afetler ve ülkemizin komşu devletleri hakkında bilgi sahibi olacağız. Konular, coğrafi yerleşimlerin nasıl değiştiği, bu değişimlerin sebepleri, afetlerin etkileri ve ülkemizin dünya üzerindeki konumu ile ilgili temel kavramları içerir.

1. İlimizin Göreceli Konumu

Göreceli konum, bir yerin başka yerlere göre olan konumunu ifade eder. Bir ilin göreceli konumu, coğrafi unsurlar ve insan faaliyetleriyle şekillenir. Göreceli konum, bulunduğunuz yerin doğal, beşerî ve ekonomik çevresiyle ilişkili olarak tanımlanır. Örneğin, deniz kıyısında yer alan bir il, ulaşım ve ticaret açısından farklı bir konuma sahipken, dağlık bölgelerde yer alan bir il daha çok tarım ve turizmle öne çıkabilir.

İlimizin Göreceli Konumunu Etkileyen Faktörler:

• Komşu İller: İlin çevresinde bulunan diğer illerle olan bağlantısı göreceli konumun önemli bir unsurudur. Örneğin, büyük bir metropol şehrine yakın bir il, ulaşım olanakları açısından avantajlı olabilir.
• Ulaşım Olanakları: Karayolları, demiryolları, havaalanları ve deniz yolları ilin diğer illerle olan bağlantısını sağlar. Ulaşım olanakları güçlü olan iller, ticaret ve turizm açısından daha avantajlıdır.
• Doğal Kaynaklar: Bir ilin sahip olduğu deniz, göl, dağ, orman gibi doğal kaynaklar, o ilin ekonomik faaliyetlerini ve çevresel özelliklerini etkiler. Örneğin, deniz kıyısında yer alan bir il balıkçılık, turizm ve deniz ticareti ile ön plana çıkarken, dağlık bir bölgede yer alan bir il tarım, hayvancılık ve doğal güzellikleriyle turizm potansiyeline sahiptir.

2. Doğal ve Beşerî Çevremizdeki Değişim

Çevremizdeki değişimler iki ana başlık altında incelenir: doğal değişimler ve beşerî değişimler.

Doğal Değişimler:

Doğal değişimler, insan müdahalesi olmadan meydana gelen çevresel değişikliklerdir. İklim olayları, yer şekillerinin oluşumu ve doğal afetler bu değişimlere örnek gösterilebilir:

• Deprem: Yerkabuğundaki hareketler sonucu meydana gelir ve yerleşim yerlerine zarar verebilir.
• Erozyon: Rüzgar ve suyun etkisiyle toprağın aşındığı süreçtir. Erozyon, özellikle ağaçsız bölgelerde daha fazla görülür.
• İklim Değişiklikleri: Zaman içinde hava koşullarında meydana gelen değişikliklerdir. Bu değişiklikler, kuraklık, yağış miktarında artış veya azalma gibi sonuçlar doğurabilir.

Beşerî Değişimler:

Beşerî değişimler, insan faaliyetleri sonucunda çevrede meydana gelen değişimlerdir. Sanayileşme, şehirleşme, tarım gibi faaliyetler, çevrenin şekillenmesine neden olur:

• Sanayileşme: Fabrikaların artmasıyla birlikte çevrede kirlilik oluşabilir. Ayrıca, doğal kaynaklar sanayi üretimi için kullanılabilir.
• Şehirleşme: Kırsal alanlardan şehirlere göç sonucu şehirlerin büyümesi ve tarım alanlarının azalmasıdır.
• Tarım ve Hayvancılık: İnsanlar tarafından tarım alanlarının genişletilmesi, çevredeki doğal yaşamı ve bitki örtüsünü değiştirebilir.

3. İlimizde Yaşanabilecek Afetler ve Etkileri

Her ilin coğrafi yapısına bağlı olarak farklı doğal afetler yaşanabilir. Bu afetlerin insan hayatına, doğaya ve ekonomik faaliyetlere büyük etkileri olabilir.

Önemli Afetler:

• Deprem: Türkiye, dünya üzerindeki en aktif deprem kuşaklarından birinde yer alır. Bu nedenle depremler ülkemizde sık sık yaşanır. Deprem sonucunda binalar yıkılabilir, can kayıpları yaşanabilir ve ekonomik zararlar oluşabilir.
• Sel: Özellikle yağışlı bölgelerde görülen su taşkınlarıdır. Sel, tarım arazilerine zarar verir ve yerleşim yerlerinde büyük hasarlara yol açar.
• Erozyon: Toprağın su ve rüzgar tarafından aşındırılmasıdır. Erozyon, tarım alanlarının verimliliğini azaltır ve tarım arazilerinin yok olmasına neden olabilir.
• Yangın: Özellikle yaz aylarında orman yangınları sıkça görülür. Bu yangınlar, bitki örtüsüne zarar vererek hayvanların yaşam alanlarını tahrip eder.
• Heyelan: Dağlık bölgelerde, yağış ve erozyonun etkisiyle meydana gelen toprak kaymalarıdır. Heyelan, yerleşim yerlerine zarar vererek can ve mal kaybına neden olabilir.

4. Ülkemize Komşu Devletler

Türkiye, stratejik bir konumda yer aldığı için birçok ülkeyle kara sınırına sahiptir. Ülkemizin komşuları, Türkiye’nin coğrafi ve siyasi ilişkilerinde önemli rol oynar.

Türkiye’nin Kara Komşuları:

• Yunanistan: Türkiye’nin batısında yer alır. Türkiye ile Yunanistan arasında tarihsel, kültürel ve ticari ilişkiler bulunmaktadır.
• Bulgaristan: Yunanistan’ın kuzeyinde yer alır ve Türkiye’nin batı komşusudur.
• Gürcistan: Türkiye’nin kuzeydoğusunda, Karadeniz’in doğusunda yer alır.
• Ermenistan: Doğuda yer alır ve Türkiye ile Ermenistan arasında diplomatik ilişkiler sınırlıdır.
• Azerbaycan (Nahçıvan): Azerbaycan’ın Nahçıvan Özerk Cumhuriyeti, Türkiye’nin doğusunda küçük bir kara sınırına sahiptir.
• İran: Türkiye’nin doğu sınırında yer alır. Türkiye ve İran arasında uzun yıllara dayanan ticari ve kültürel ilişkiler mevcuttur.
• Suriye: Türkiye’nin güneyinde yer alır ve en uzun kara sınırına sahiptir. Son yıllarda yaşanan iç savaş, iki ülke arasındaki ilişkileri etkilemiştir.
• Irak: Türkiye’nin güneydoğusunda yer alır. Türkiye ile Irak arasında ticaret ve enerji konularında sıkı ilişkiler bulunmaktadır.